Τα πρότυπα της κυριαρχίας ενάντια στην κοινωνική απελευθέρωση

Τα στερεότυπα της κυριαρχίας και της πατριαρχίας ποτίζονται στα μυαλά μας από βρεφική ηλικία. Οικογένεια, σχολείο, διαφημίσεις, παρέες, δουλειά, σχέσεις. Δεν είναι μόνο η τηλεόραση, το ίντερνετ, το facebook, το twitter, τα αθώα χαβαλέδικα αστειάκια που στην βάση τους προσβάλλουν, επιβάλλονται και κυριαρχούν στο μυαλό σου μέσω ενός εύθυμου τρόπου προπαγάνδισης.

“Κοίτα να διαβάζεις να περάσεις πανεπιστήμιο, μη γίνεις σκουπιδιάρης”. “Θα σε δώσω στον γύφτο.” “Γιατί πήρε ο τάδε καλύτερο βαθμό από σένα; Ηλίθια/ος είσαι;”

“Να σου πω ανέκδοτα με ξανθιές;” “Κοίτα βυζάρες” “γυναίκα είναι το κρέας γύρω από το μουνί”

“Τον γάμησε στις μάπες” “Θα σου γαμήσω ότι έχεις και δεν έχεις” “Ρε μουνί σε μένα πουστια;” “Πουστάρα”

Σας ΄φαίνονται οικεία τα παραπάνω; Ίσως και τα παρακάτω.

“Να ακούς τους γονείς σου. Να ακούς τον δάσκαλο” “Παλιοτουρκαλάδες” “Λαθρομετανάστες, βρωμιάρηδες, επικίνδυνοι” “Της παναγίας σήμερα, πάρε να ευχηθείς” “Πήρες λαμπάδα;” “Βάλε τη σημαία στο μπαλκόνι” “Θα κατεβούμε στην παρέλαση”

Για την πατρίδα ρε γαμώτο…Εθνική υπερηφάνια, συγκίνηση στο άκουσμα του εθνικού ύμνου, πατριώτες που αγαπούν τη χώρα και τον τόπο, την πόλη και το χωριό. Το δόγμα να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα.  Ο τόπος μου είναι ο καλύτερος από όλους. Και γιατί ρε ελληναρά μου είναι ο καλύτερος; Αα ναι οι αρχαίοι ημών πρόγονοι…Οι πολλές διαφορετικής προέλευσης φυλές δηλαδή. Όλοι οι άλλοι είναι κατώτεροι, βρωμιάρηδες. Η ελληνίδα μάνα, δούλα και κυρά, νοικυρά, μάνα και εργαζόμενη, σκλάβα του σεξ του αντρός της, που η ζωή της όλη ειναι τα παιδιά της, ο άντρας της, το σόι της ολόκληρο, η καθαριότητα του σπιτιού, το μαγείρεμα και άλλα πολλά πρότυπα περί ελευθερίας του ατόμου…

Θρησκεία. Εκεί που μαθαίνεις από νωρίς να φοβάσαι κάτι ανύπαρκτο και να νιώθεις ενοχές για κάθε σου σκέψη, επιθυμία. Ενοχή για το σώμα σου, τις ερωτικές σου επιθυμίες, τον τρόπο ζωής σου, τα πάντα. Εκεί που μαθαίνεις πως πρέπει να σκύβεις το κεφάλι με υποταγή σε κάτι ανύπαρκτο που καθορίζει το σώμα, το μυαλό, την συνείδησή σου, τα πάντα.

Οικογένεια. Τα άτομα που πρέπει να αποδεχόμαστε, να αγαπάμε και να σεβόμαστε, να υπακούμε τυφλά όπως κι αν μας συμπεριφέρονται. Και φυσικά πρέπει να γινόμαστε ίδιοι ΄με την οικογένειά μας, αλλιώς ντροπιάζουμε το σόι… Ενοχές και εδώ έτσι και σκεφτείς να ορίσεις την ζωή σου.

Πατρίς – θρησκεία – οικογένεια: τα καλύτερα μέσα χειραγώγησης συνειδήσεων αιώνες τώρα.

Τι γίνεται όμως όταν κάποια άτομα επιλέγουν να αντιδράσουν και να αντισταθούν στα πρότυπα της κυριαρχίας.

Είναι σαν τον έφηβο που κάνει την επανάσταση στο σπίτι, ενάντια στην καταπίεση που δέχεται σε κάθε επίπεδο με κάθε μορφή. Είναι η αγανάκτηση που σε πνίγει και θέλεις να ουρλιάξεις. Μετά το ουρλιαχτό όμως τι; Ακολουθεί η αντιδραστική στάση. Το άτομο λειτουργεί κόντρα στους δυνάστες του. Κάνει ότι μπορεί για να σοκάρει, να προκαλέσει οργή στο καθωσπρέπει κατεστημένο ολόκληρης της κοινωνίας, προκειμένου έτσι να ακουστεί και να δηλωσει την αηδία που νιώθει από την χρόνια καταπίεση με κάθε τρόπο ανάλογα τον χαρακτήρα. Η άγουρη, πρωιμη ιδιοσυγκρασία ενός ατόμου στην εφηβεία βρίσκει ως πρώτο στάδιο αυτοπροστασίας και επιβίωσης σε ένα κόσμο εχθρικό την εναντίωση, την αντίδραση σε κάθε επίπεδο. Από τις κοινωνικές σχέσεις, το σπίτι, το σχολείο, την καθημερινότητα. Και αυτό μπορεί να κρατήσει χρόνια. Το επόμενο στάδιο είναι η κοινωνικοποίηση σε χώρους, παρέες, ομάδες όπου το άτομο μπορεί να μοιραστεί αυτή του την αντίδραση με άλλα άτομα και έτσι να νιώσει την προστασία μέσα από μια συλογικοποιημένη μορφή αντίστασης.

Παρολαυτά η τάση της αναζήτησης κάποιου ειδώλου μέσα στις συλλογικοποιημένες εκφάνσεις της αντίδρασης είναι πολύ συχνή, καθώς το άτομο νιώθει ανασφάλεια λόγω του ότι έχει “βγει” από την μέχρι τώρα ασφάλεια της οικογένειας. Έτσι προσωποποιεί τον “ηγέτη”, τον “δάσκαλο’, τον “πατέρα”, την “μάνα” σε κάποιο άτομο ή άτομα που έχουν περισσότερη εμπειρία σε συλλογικοποιημένες μορφές αντίστασης και συνήθως διαμορφώνει την σκέψη του πάνω στα βήματα που υποδεικνύει άμεσα ή έμμεσα ο “αρχηγός” ή ο “καθοδηγητής”. Το άτομο νιώθει οικογένειά του – και μάλιστα της επιλογής του – την ομάδα ατόμων που μοιράζονται την ίδια αγανάκτηση ενάντια στην καταπίεση του συστήματος κυριαρχίας παγιωμένου και εκφραζόμενου σε κάθε κοινωνικό σύνολο και υποσύνολο, σχέσεις εξουσίας σε εργασιακούς χώρους, στο σχολείο, στην οικογένεια, στις παρέες, σε συντροφικές, σε ερωτικές σχέσεις, παντού. Ασκεί όμως και πάλι εξουσία το άτομο που ειδωλοποιείται στα υπόλοιπα μέλη της “αντιδραστικής” αγέλης;

Οποιοδήποτε άτομο χρησιμοποιεί συνειδητά την σωματική του διάπλαση για να επιβάλλεται προκαλώντας υποσυνείδητα τον φόβο σε όποιοδήποτε αντιδράσει ενάντια σε όσα λέει και κάνει, τις γνώσεις του παίρνοντας τον ρόλο του ειδικού, τον πολιτικαντισμό του ώστε να “καθοδηγεί” στο “σωστό δρόμο” , το φύλο ώστε να καταστήσει κατώτερη τη γνώμη ατόμων άλλου φύλου, είτε αγορεύει για μια γενικευμένη εναντίωση στο σύστημα καταπίεσης και εκμετάλευσης είτε ρητορεύει για αξιακά προτάγματα και ιδανικά περί ελευθερίας, ισότητας, αλληλεγγύης, ουσιαστικά αναπαράγει τις ίδιες σχέσεις εξουσίας, εξουσιαστή – εξουσιαζόμενου, που έχει δομήσει η κυριαρχία εδώ και αιώνες για να λειτουργεί και να αναπαράγεται απρόσκοπτα.

Ζητούμενο για κάθε άτομο που αποφασίζει σε πρώτη φάση πως δεν θέλει να δέχεται την καταπίεση και περνάει στο στάδιο της αντίστασης και της αντίδρασης στο σύστημα εκμετάλευσης, είναι να μπορεί να τοποθετηθεί – με ότι αυτό συνεπάγεται – αξιακά, κοινωνικά και πολιτικά απέναντι στις σχέσεις εξουσίας σε κάθε επίπεδο, σε κάθε μορφή.

Μιας τέτοιας μορφής τοποθέτηση σημαίνει ένας δρόμος χωρίς γυρισμό. Αντίθετα η μή τοποθέτηση προσδίδει την ασφάλεια της μή έκθεσης, συνεπώς και της πιο κανονικοποιημένης καθημερινότητας, όπως και αν αυτή έχει προσαρμοστεί αναλόγως το επιλεγμένο lifestyle και τις προγραμματισμένες συνήθειες.

Μπορεί να τοποθετηθεί εφόσον δεν έχει κατανοήσει τις σχέσεις εξουσίας όπως διαμορφώνονται, όπως εκφράζονται, σε τι βαθμό και πώς αποδομούνται;

Ένα άτομο στα 15 του μπορεί να συνειδητοποιήσει πλήρως το γιατί του επιβάλλει η οικογένεια το πώς θα ζήσει, το πως θα λειτουργήσει; Αντίστοιχα στο σχολείο, το φροντιστήριο, στις παρέες; Αντιδρά και αποζητά την απελευθέρωσή του από τα δεσμά της καταπίεσης. Καταλήγει όμως συχνά να ομαδοποιείται σε μικρότερες αγέλες όπου νιώθει όμορφα, ασφάλεια, κατανόηση για τα βιώματά του, όπου μπορεί να εκφράσει την οργή του και την αηδία για την σαπίλα της κοινωνίας ολόκληρης, όπου μπορεί να διασκεδάζει ανενόχλητα. Η ευκαιρία να εκφράσει γρήγορα και ελεύθερα όλα όσα το προβληματίζουν βάζουν σε πολύ χαμηλή προτεραιότητα την προσπάθεια να επεξεργαστεί, να αναλύσει, να κατανοήσει τους λόγους που το οδήγησαν να αγανακτήσει, να αηδιάσει, να προβληματιστεί και να αναζητήσει την οχύρωση – προστασία μέσα σε μια “συγγενή” προς αυτό ομάδα.

Σε πολλές περιπτώσεις έχουμε δει και βλέπουμε άτομα της “νεολαίας” από την εφηβεία μέχρι και το τέλος των φοιτητικών χρόνων ή και λιγο παραπάνω να διατηρούν την αντίδραση, μέχρι όμως την στιγμή που έρχεται η δεκαετία των 30, η δεκαετία της “ωρίμανσης”, όπου πια “πρέπει” το κάθε άτομο να αναλογιστεί την επαγγελματική του αποκατάσταση, την οικογένεια, την ανάληψη πιθανά όπου υπάρχει της οικογενειακής περιουσίας, την αναπαραγωγή εν τέλει των ίδιων προτύπων, ακριβώς όπως του τα είχε υποδείξει η οικογένεια από τα πρώτα χρόνια ζωής.

Σε άλλες περιπτώσεις η “αποκατάσταση” μπορεί να εκφραστεί μέσα από κομματικούς κύκλους συμφερόντων, που ασχέτως του τι διακυρήσσουν ως μοναδική και επαναστατική αλήθεια, αναπαράγουν εν τέλει τα ίδια ακριβώς πρότυπα της κυριαρχίας, μέσα από την πολιτική ανάθεση, τον κυβερνητισμό και το “όραμα” ανάληψης και διαχείρισης της εξουσίας, και κατ’ επέκτασιν του ίδιου του κρατικού μηχανισμού. Όπως ακριβώς αναπαράγουν και τα ίδια πρότυπα σχέσεων εξουσίας και εκμετάλευσης “συντρόφου” από σύντροφο.

Η αντίληψη ότι μίασμα και περιθώριο θεωρείται οποιοδήποτε άτομο, ομάδα, οργάνωση κλπ αντιδρά ενάντια στο σύστημα εξουσίας και εκμετάλευσης δεν μπορεί να ευσταθεί όταν παρατηρείται σε ακόμη μικρότερα υποσύνολα του περιθωρίου να αναπαράγονται οι ίδιες πρακτικές και αντιλήψεις μορφοποιημένες έτσι ώστε να είναι συμβατές στο ευρύτερο κοινό τους.

Η σημαντική μειοψηφία είναι εκείνη που διαχωρίζει την θέση της και τοποθετείται ενάντια στην κυριαρχία με κάθε τρόπο, παλεύοντας συνεχώς από την αρχή ως το τέλος, να αποδομήσει, να καταστρέψει, να αποβάλλει τα στερεότυπα της κυριαρχίας που κουβαλάει ως κληρονομιά στο ασυνείδητο της. Ένας επίπονος αγώνας αλλά όχι ουτοπικός.

Η προσπάθεια κάθε ατόμου να αντισταθεί είτε ατομικά είτε συλλογικά σε οποιασδήποτε μορφής εξουσία δεν χρειάζεται καμιά καθοδήγηση και καμιά ηγεσία να του υποδείξει τον σωστο τρόπο. Ούτε και αν βρίσκεται σε ένα χώρο όπου διστάζει να εκφραστεί λόγω της ενδεχόμενης γιούχας που θα φάει από την υπόλοιπη αγέλη σημαίνει ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει έξω από αυτόν.  Αντίστοιχα το να αποζητά παράσημα και αναγνώριση για πράξεις, κινήσεις, πρωτοβουλίες του, αποδεικνύει την έντονη προσωπική του ανάγκη για αποδοχή. Κάτι που αποτελεί στρέβλωση στην όποια διεκδίκηση, καθώς ζητούμενο δεν είναι (ή δεν θα πρεπε να είναι) το προσωπικό όφελος αλλά ακριβώς το αντίθετο.

Το πέρασμα στην κοινωνική απελευθέρωση δεν θα ρθει με καμιά κατάληψη χειμερινών ανακτόρων και με καμιά μαγική συνταγή. Ούτε είναι επαναστατικό υποκείμενο “ο λαός” ή ολόκληρη η κοινωνία, αλλά μια οργανωμένη μειοψηφία ατόμων που αποφασίζουν να συγκρουστούν με τα πρότυπα της κυριαρχίας που έχουν ασυνείδητα εγκολπωθεί, με την εξουσία και την εκμετάλευση σε κάθε της μορφή.

Η πατριαρχία που προϋπάρχει του καπιταλιστικού συστήματος λειτουργεί ακριβώς ενάντια στην σεξουαλική απελευθέρωση των ατόμων. Ο σεξισμός, η ομοφοβία, η σεξουαλική καταπίεση, η κουλτούρα του βιασμού, τα αντρικά και τα γυναικεία πρότυπα – αντικείμενα εμπορευματοποίησης μέσα στον καπιταλισμό- είναι τα καθημερινά φαινόμενα που αντιμετωπίζουμε μέσα σε κάθε κοινωνικό υποσύνολο και κοινωνική τάξη.

Η αγιοποίηση ως τοτέμ του προλεταριάτου, της εργατικής τάξης, λειτουργεί ως άλλοθι για να δαιμονοποιούμε απρόσωπα το καπιταλιστικό σύστημα εκμετάλευσης, χωρίς να εξετάζουμε τα στοιχεία της κυριαρχίας, των σχέσεων εξουσίας, που έχει εγκολπωθεί μια ολόκληρη κοινωνική τάξη, αναπαράγοντας την εργασιακή καταπίεση και εκμετάλευση που βιώνουν, μέσα στην οικογένεια ή σε υπαλλήλους όταν κατορθώνουν να ανελιχθούν σε μικρά αφεντικά.

Το ερώτημα είναι αν θέλουμε να κοιμήσουμε το μυαλό μας με τον ισχυρισμό πως επαναστατήσαμε πρόσκαιρα και ευκαιριακά για λίγο διάστημα πριν επιστρέψουμε στην κανονικότητα που μας ορίσανε εξ αρχής να ακολουθήσουμε ή αν θέλουμε να σπάσουμε τις βαμμένες χρυσές μας αλυσίδες.

Vectrum