Γιάννης Ταμτάκος
Γέννηση 1908
Φώκιες, Μικρά Ασία
Θάνατος 4/1/2008
Θεσσαλονίκη
Ιδιότητα Πολιτικός αγωνιστής
Ο Γιάννης Ταμτάκος (1908-2008) ήταν πολιτικός αγωνιστής που έζησε στην Ελλάδα και στην Αυστραλία. Για την πολιτική του δράση του διώχτηκε τόσο από το κράτος όσο και από τo EAM. Ήταν ο τελευταίος επιζών ηγέτης της μεγάλης απεργίας του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Στο τέλος της ζωής του δήλωνε αναρχικός.
Νεανικά χρόνια
Γεννήθηκε το 1908 στις Φώκιες από πατέρα εργάτη στην αλατοποιεία Πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία το 1914, επέστρεψε το 1914 στην πόλη που γεννήθηκε για να την αφήσει οριστικά το 1922. Από 6 ετών άρχισε να εργάζεται πουλώντας κουλούρια και ως λούστρος. Το 1918 – 1919, σε ηλικία 11 ετών, συμμετείχε για πρώτη φορά σε μια εργατική συγκέντρωση για την Εργατική Πρωτομαγιά στη συνοικία της Eυαγγελίστριας της Θεσσαλονίκης. Ως πρόσφυγας βίωσε τον ρατσισμό.
Συνδικαλιστική δράση
Πήρε μέρος στους εργατικούς αγώνες της Θεσσαλονίκης, ως τσαγκάρης με την ιδιότητα του εκλεγμένου συμβούλου (1926-1927) και σαν γραμματέας του σωματείου των υποδηματεργατών Θεσσαλονίκης (1928-1929), ενώ αργότερα δραστηριοποιήθηκε μέσα από το σωματείο των ανέργων. Το 1931, όντας στην πρώτη γραμμή μιας διαδήλωσης ανέργων στην Πλατεία Σιντριβανίου της Θεσσαλονίκης, δέχτηκε την επίθεση μιας ομάδας χωροφυλάκων με επικεφαλής τον ανιψιό του Αστυνομικού Διευθυντή, που τον πυροβόλησε στο μάγουλο και του έκοψε τη γλώσσα. Χάρη στις επανειλημμένες χειρουργικές επεμβάσεις δεν έχασε τη φωνή του. Το 1936, μετά τη βίαιη κατάπνιξη των εργατικών διαδηλώσεων, καταδικάστηκε ερήμην από το Κακουργιοδικείο Έδεσσας μαζί με 52 εργάτες ως ένας από τους υποκινητές της απεργίας στην Θεσσαλονίκη το Μάιο του 1936. Έμεινε στην εξορία και στη φυλακή, βάσει του ιδιώνυμου, από το 1937 έως το 1942. Φεύγοντας, η κυβέρνηση Τσουδερού τον άφησε εξόριστο στην Γαύδο και τον παρέδωσε στους Γερμανούς. Μετά από απόδραση από το Τμήμα Μεταγωγών Πειραιά το 1942 βγήκε στην παρανομία.
Δράση στην παρανομία της Κατοχής
Η δράση του επί Κατοχής ήταν κυρίως απαλλοτριώσεις καταστημάτων και μοίρασμα των αγαθών στον κόσμο που πεινούσε, καθώς και μοίρασμα προκηρύξεων συναδέλφωσης στους στρατιώτες των Κατοχικών δυνάμεων. δεν πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση γιατί θεωρούσε την εθνικοαπελευθερωτική δράση ως εξάρτημα του επιτελείου της Μέσης Ανατολής και ως σωβινισμό. ο Ταμτάκος και οι σύντροφοί του, καταδιώχθηκαν λιγότερο από τους Γερμανούς ή τους συνεργάτες τους και περισσότερο από το ΕΑΜ. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ξέφυγε από τη δράση του ΕΛΑΣ ενώ την περίοδο των Δεκεμβριανών κυκλοφορούσε με διάφορες ταυτότητες και ψευδώνυμα.
Δεκεμβριανά και εμφύλιος πόλεμος
Στα Δεκεμβριανά η πολιτική ομάδα του Γιάννη Ταμτάκου, καταγγέλει τη δράση του ΕΛΑΣ ως σταλινικό πραξικόπημα για τη κατάληψη της εξουσίας ενώ βιώνουν τη καταστολή από τις δυνάμεις του. Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου κρύβεται μαζί με τον Άγι Στίνα σε σπίτι στην Αθήνα.
Μετανάστης στο εξωτερικό
Μετά το τέλος του εμφυλίου προσπαθεί να συμμετάσχει στην ανασυγκρότηση της ομάδας του χωρίς κάποιο αποτέλεσμα. Το 1951 φεύγει με πρόσκληση να εργαστεί ως μετανάστης στην Αυστραλία, όπου δούλεψε σε διάφορες δουλειές μεταξύ των οποίων και στο εργοστάσιο της General Motors. Στην Αυστραλία δεν είχε κάποια συνδικαλιστική δραστηριότητα και ούτε στο σωματείο του εργοστασίου είχε γραφτεί, ενώ με τον σύντροφο του Στίνα είχε απλή επικοινωνία με αλληλογραφία.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1966 μένοντας μόνιμα στην Θεσσαλονίκη μέχρι το θάνατο του χωρίς ενεργή συμμετοχή στη πολιτική δράση. Από τη δεκαετία του 1980 συνδέθηκε ιδεολογικά με τον ευρύτερο αντιεξουσιαστικό χώρο της Θεσσαλονίκης. Παρά την προχωρημένη ηλικία του, συμμετείχε σε εκδηλώσεις του κινήματος της πόλης. Πέθανε στις 4 Ιανουαρίου 2008, λίγες μέρες πριν κλείσει τα 100 του χρόνια και κηδεύτηκε πολιτικη κηδεία την επόμενη μέρα στο νεκροταφείο της Μαλακοπής.
Δημοσιευμένο έργο
Το βιβλίο Ταμτάκος Γιάννης, Αναμνήσεις μιας ζωής στο επαναστατικό κίνημα, Κύκλοι Αντιεξουσίας, Θεσσαλονίκη Μάρτιος 2003, περιέχει απομαγνητοφωνημένες αυτοβιογραφικές αφηγήσεις με αναφορές σε ιστορικά και πολιτικά γεγονότα του τελευταίου αιώνα. Απόσπασμα από το προσωπικό ημερολόγιο του έχει δημοσιευτεί το 1995 στην Εφημερίδα Άλφα. Ο Γιάννης Ταμτάκος ήταν ένα από τα δυο βασικά πρόσωπα στην ταινία «Κούρσαλ» του Νίκου Θεοδοσίου. Τέλος υπάρχουν πολλές δημοσιευμένες συνεντεύξεις στα μέσα μαζικής επικοινωνίας
Υστεροφημία
Ο Γιάννης Ταμτάκος έγινε γνωστός ως αναρχικός στο τέλος της ζωής του όταν διηγιόταν τις προγενέστερες δράσεις του και συμμετείχε σε εκδηλώσεις του αναρχικού χώρου. Ο αναρχικός χώρος τα τελευταία χρόνια εξυμνεί τη δράση του, βγάζει αφίσες, κάνει εκδηλώσεις στη μνήμη του και διαθέτει δωρεάν τα βιβλία του. Επίσης, το συγκρότημα Active Member συνέθεσε τραγούδι στη μνήμη του
Ο Νίκος Μπιλιλής γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1927.
Σπούδασε στη Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα και στη Ρώμη διοίκηση επιχειρήσεων, θέατρο, μουσική (αρμονία, σύνθεση) και κινηματογράφο (σκηνοθεσία και φωτογραφία). Από το 1945 γράφει και διασκευάζει θεατρικά έργα, εκδίδει βιβλία (ποίηση, πεζογραφία) και αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά (άρθρα, σατυρικά, χρονογραφήματα και μελέτες). Γράφει σενάρια, σκηνοθετεί και φωτογραφίζει ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, έχοντας μέχρι τώρα αποσπάσει αρκετές διακρίσεις σε ελληνικά και ξένα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Σε μερικές από αυτές τις ταινίες έχει συνθέσει και τη μουσική. Από το 1949 μέχρι και πρόσφατα δίδασκε σε σχολές κινηματογράφου, θεάτρου και δημοσιογραφίας. Έχει ακόμα ασχοληθεί με την παραγωγή και την παρουσίαση αρκετών τηλεοπτικών εκπομπών που αναφέρονται στην ιστορία και την τεχνική του κινηματογράφου. Βρίσκεται στο χώρο του κινηματογράφου από το 1935, τότε που τις βουβές ταινίες τις πουλούσαν στα ψιλικατζίδικα και τα παιδιά “παίζανε” τα καρέ τους κορώνα γράμματα. Ξεκίνησε έτσι παίζοντας, αργότερα έγινε συλλέκτης, στη συνέχεια έμπορος εύφλεκτων φιλμ και το 1960 μετά από κινηματογραφικές σπουδές στη Ρώμη, δημιούργησε την μοναδική στη χώρα μας μονάδα παραγωγής και εξαγωγής κινηματογραφικών επικαίρων. Εργάσθηκε ως ανταποκριτής ξένων κινηματογραφικών επικαίρων και μόνιμος ανταποκριτής των ελληνικών επικαίρων του Υπουργείου Προεδρίας από το 1964 μέχρι το 1982 όπου σταμάτησε η κυκλοφορία τους. Με τη μονάδα αυτή ιδρύθηκε ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός της Ελλάδας το Σεπτέμβρη του 1965, όπου λειτούργησε μέχρι το 1972 και το Κ/ΤΟ Β.Ε σημερινή Ε.Ρ.Τ-3 το 1976 που εργάσθηκε με την μονάδα του Νίκου Μπιλιλή μέχρι και το 1984 όταν αντικαταστάθηκε το φιλμικό υλικό με μαγνητικό. Tότε για την συλλογή του από αντίκες, τον σύγχρονο εξοπλισμό του ΣΤΟΥΝΤΙΟ και κυρίως την φιλμική συλλογή, χιλιάδες θέματα κινηματογραφικών και τηλεοπτικών επικαίρων ελληνικών και ξένων, καθώς και παραγωγής του ιδίου με κυριότητα για όλο το κόσμο, ξεκίνησε έναν αγώνα εξεύρεσης φορέα για την παράδοση και αξιοποίηση του. Δέκα (10) χρόνια μετά, το 1994 δόθηκε στην Νομαρχία Θεσσαλονίκης και εκείνη το παρεχώρησε στον Ο.Π.Π.Ε.Θ ’97 με την ευχή και την ελπίδα της διάσωσης και αξιοποίησης του. Έτσι ιδρύθηκε το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Μετά από αυτή τη παράδοση των απαριθμημένων βρέθηκε στις ανεξέλεγκτες αποθήκες του Νίκου Μπιλιλή και άλλο κινηματογραφικό υλικό το οποίο χρησιμοποίησε από το 2001 μέχρι το 2004 σε ημίωρη εβδομαδιαία τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο “ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ” στη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης (TV100).
Λίγα (επιλεκτικά) από το έργο του
Κινηματογράφος
– Un requiem per il cinematografo, ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία William Sokey, συνεργασία στο σενάριο, 1989
– Αδιάφοροι και μαριονέτες, ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1987
– Σαλονικιώτικες αναμνήσεις, ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1986
– Η ρουλέτα των κανιβάλων, ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1986
– Θεού πλάσμα εν κι ο φτωχόν, ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1976
– Όσο υπάρχουνε ταμπού (2), ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1976
– Ποιος έβρεξε τον Cow-Boy, ταινία μεγάλου μήκους σε σκηνοθεσία Roberto Bellini, 1965
– Εδώ γελάνε, ταινία μικρού μήκους, κινούμενο σχέδιο, σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1977
– Όσο υπάρχουνε ταμπού (1), ταινία μικρού μήκους, σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1976
Τηλεόραση
– Ιστορικά επίκαιρα, 129 ημίωρες εβδομαδιαίες εκπομπές σε σκηνοθεσία Γ. Χρόνη & Γ. Τοτονίδη, TV 100, 2001-04
– Αναδρομή στην 7η τέχνη, 40 ημίωρες εβδομαδιαίες εκπομπές στην σε σκηνοθεσία Κ. Μελιάδη, ΑΡΓΩ ΤV, 1990
Ντοκιμαντέρ
– Θεσσαλονίκη μου, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, παραγωγής Global Stroker, 2004
– Μόσχα – Περεστρόικα, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1990
– Ρουλέτα, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1987
– Χρυσό Μετάλλιο Μ.Ε.Β.Ε., 29ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μικρού Μήκους Θεσσαλονίκης,
– Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ Bilbao
– Ποντιακόν προσκύνεμαν, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1978
– Νεβεσκα, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1977
– Τιμητική Διάκριση στο 18ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
– Για ποιον θ’ ανατείλει ο ήλιος, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1974
– Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ Bilbao
– Νυχτερινές ηλιαχτίδες, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1973
– Τιμητική Διάκριση στο Φεστιβάλ Λαογραφικού Κινηματογράφου Σίδνεϋ
– Κηφήνες στο τσίρκο, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1969
– Χαρούμενη Θεσσαλονίκη, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1965
– Τιμητική Διάκριση στο Φεστιβάλ Λαογραφικού Κινηματογράφου Σίδνεϋ
– Αν μιλούσε η γη, ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του ιδίου, 1965
Θέατρο
Ένας πραγματικός άγγελος, μουσικό-παιδικό έργο σε λιμπρέτο και μουσική του ιδίου, Θίασος Μουσικής Εταιρίας Βορείου Ελλάδος, Θέατρα: Άνετον, Αυλαία, Βαφοπούλειο κ.α.
Αυτά έχει η ζωή, πρόζα
Όλα έχουν ένα τέλος, πρόζα
Εδώ θα μείνουν όλα, οπερέτα σε λιμπρέτο και μουσική του ιδίου
Όταν ο έρως κυβερνά, οπερέτα σε λιμπρέτο και μουσική του ιδίου
Χωριάτικες αγάπες, οπερέτα σε λιμπρέτο και μουσική του ιδίου
Ελληνικά μοτίβα, επιθεώρηση
Ρωμέϊκες λαχτάρες, επιθεώρηση
Τα παραπάνω έχουν παρουσιαστεί μεταξύ άλλων έργων του, από τον Θίασο Ηνωμένων Καλλιτεχνών, στα Θέατρα Λ. Πύργου και Παλλάς Θεσσαλονίκης, στο διάστημα 1945-54
Η Στελίνα Μαργαριτίδου γράφει για τον Νίκο Μπιλιλή
Λες και ήταν χθες…
Ο γνωστός κινηματογραφιστής Νίκος Μπιλιλής μοιράζεται τις αναμνήσεις του για τον πρώτο ελληνικό τηλεοπτικό σταθμό, στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ Πέρασε από τότε σχεδόν μισός αιώνας. Κι όμως η Διεθνής Έκθεση του 1965, για τους ανθρώπους της τηλεόρασης, για τους Θεσσαλονικείς εραστές της εικόνας, έχει μεγάλη σημασία… Η καριέρα του κινηματογραφιστή Νίκου Μπιλιλή είναι, κατά παράδοξο τρόπο, συνδεδεμένη με τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, ίσως επειδή με αυτόν το θεσμό είναι άρρηκτα δεμένη από τη δεκαετία του ΄60 και η ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης… Εδώ, στην ταράτσα του περιπτέρου 5 της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, εγκαταστάθηκε και λειτούργησε στις 5 Σεπτεμβρίου του 1965 ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός της Ελλάδας, που μετέδωσε τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. «Τέλος Αυγούστου του 1965, με καλεί στο γραφείο του ο διαφημιστής και πελάτης μου σε κινηματογραφικές διαφημίσεις Νόνος Βοσνιάκος. Εκεί μου γνωρίζει το δημοσιογράφο και επιχειρηματία κινηματογραφικών εργαστηρίων στην Αθήνα Eddo Dal’ Ara και τον Αλέκο Λεμπέση, τεχνικό τηλεόρασης και μου προτείνουν να διαθέσω τα εργαστήρια επεξεργασίας φιλμ που είχα, για να λειτουργήσει ο πρώτος ελληνικός τηλεοπτικός σταθμός στη Θεσσαλονίκη», θυμάται ο κ. Μπιλιλής. Ο πρώτος σταθμός εγκαταστάθηκε στην ταράτσα του περιπτέρου 5 και εξέπεμψε για πρώτη φορά το πρόγραμμά του στις 5 Σεπτεμβρίου του 1965, με θέμα – τι άλλο – τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. «Ο σταθμός αυτός ήταν πραγματικό φυτώριο τηλεοπτικών Θεσσαλονικιώτικων ταλέντων και έκλεισε με προσωπική διαταγή του δικτάτορα Παπαδόπουλου. Το 1976 διέθεσα τη μονάδα παραγωγής και εξαγωγής κινηματογραφικών και τηλεοπτικών επικαίρων. Με αυτή την … προίκα εξοπλίστηκε το κλιμάκιο τηλεόρασης της Βόρειας Ελλάδας, η σημερινή ΕΤ3, στο οποίο εργάστηκα μέχρι το 1984, όταν η τηλεόραση αντικατέστησε το φιλμικό της υλικό με μαγνητικό video. Το κλιμάκιο τηλεόρασης της Β. Ε. στεγάστηκε και αυτό στην ταράτσα του περιπτέρου 8 της ΔΕΘ και το πρώτο θέμα του ήταν τα εγκαίνια της ‘Εκθεσης Θεσσαλονίκης. Ο σταθμός πλαισιώθηκε από γνωστούς δημοσιογράφους της πόλης. Τον παλαίμαχο και έμπειρο στο είδος του Φαίδωνα Γιαγκιόζη, τον Δημήτρη Χατζηπαρασκευά, τον Τάκη Χασίρ και αρκετούς άλλους έκτατους συνεργάτες», θυμάται ο κ. Μπιλιλής.
Τα επίκαιρα της Θεσσαλονίκης
Προβάλλουν στην αρχή του κινηματογραφικού έργου και για πολλούς είχαν περισσότερο ενδιαφέρον ακόμη και από την ίδια την ταινία. Τα επίκαιρα ήταν μια οπτική καταγραφή των κυριότερων γεγονότων από την Ελλάδα και τον κόσμο. Στα προπολεμικά και μεταπολεμικά επίκαιρα της κινηματογραφικής εταιρίας «Παραμάουντ», της «Φοξ», τα γαλλικά, τα γερμανικά της «Ούφα», που κατέγραφαν γεγονότα παγκοσμίου ενδιαφέροντος, προστέθηκαν και αυτά της γενικής γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, που κυκλοφορούσαν κάθε εβδομάδα μέχρι το 1977 και αναφέρονταν στην ελληνική επικαιρότητα. «Το 1960, στη Θεσσαλονίκη, ιδρύσαμε με τον Κώστα Μαυροειδή, με όλες τις υπό του σχετικού νόμου επιβαλλόμενες υποχρεώσεις, το πρώτο και μοναδικό μέχρι το 1994 studio λήψης και τεχνικής επεξεργασίας κινηματογραφικών φιλμ. Έτσι έγινα ανταποκριτής της γαλλικής εταιρίας παραγωγής επικαίρων Universal και κατόπιν μόνιμος ανταποκριτής της γενικής γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών. Ήταν μια εποχή δύσκολη αλλά και γοητευτική. Δύσκολη, διότι ο κινηματογραφιστής επικαίρων γινόταν ταυτόχρονα και δημοσιογράφος, κάνοντας έρευνα, περιγράφοντας το θέμα που είχε επιλέξει να παρουσιάσει με κριτήρια πάντα δημοσιογραφικά. Με την εμπειρία μου στα κινηματογραφικά επίκαιρα, δε μου ήταν καθόλου δύσκολο να επεκταθώ και στα τηλεοπτικά. Η ευκαιρία λοιπόν ήρθε, μόνο που αντί για τηλεοπτικά επίκαιρα, με περιορισμένης εμβέλειας παραγωγή δηλαδή, μπήκα στα βαθιά… στη δημιουργία του πρώτου τηλεοπτικού σταθμού. Κάθε Σεπτέμβρη λοιπόν, όταν οι σημαίες των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυματίζουν ψηλά, στην πύλη της ΔΕΘ, το μυαλό μου τρέχει κάποιες δεκαετίες πίσω… Τότε που οι οραματιστές εμείς της εικόνας, δίναμε άλλη μια πρώτη ματιά στην πόλη μας…» καταλήγει ο κ. Μπιλιλής.
ΣΤΕΛΙΝΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΙΔΟΥ
(από το βιβλίο “Μια ζωή σε Ταινία”)