H Porsche, η ταξική ευθύνη και η μαζική δολοφονική κουλτούρα
Είναι από αυτά τα θέματα τα οποία προκαλούν είτε αμηχανία είτε θυμό. Σε καμία περίπτωση δεν προσφέρνται για ‘’ψύχραιμες συζητήσεις’’ καθώς πάνω στην τραγωδία το καλύτερο που έχει να κάνει κανείς είναι να σωπάσει. Τουλάχιστον για μερικές στιγμές. Κανονικά δεν θα έγραφα απολύτως τίποτα. Ακόμη λίγοτερο ήθελα να ασχοληθώ με ό,τι -για άλλη μια φορά- λέγεται στην αλλοτριωμένη δημόσια σφαίρα των social media και των μμε. Ωστόσο, επειδή η σπέκουλα τόσο από τα μίντια όσο και από τους λογικάριους του φασισμού στα social media είναι μεγάλη και ειδεχθής, ας θεωρηθεί το παρακάτω μια απάντηση.
Ο λόγος για το δυστύχημα στην Ε.Ο Αθηνών – Λαμίας που κόστισε -λέξη που αδυνατεί να περιγράψει- τη ζωή σε 4 άτομα, εκ των οποίων ένα μικρό παιδάκι.
Εκ πρώτης είναι κατανοητό ως και θεμιτό το μίσος ενάντια στους πλούσιους. Οι περισσότεροι θα εχουν στο μυαλό τους έναν τύπο που δεν δινει δεκάρα για τον ‘’απλό κόσμο’’ simply because …είναι ζάπλουτος και αυτοί οι τύποι τείνουν να θεωρούν εαυτούς κάτι ανώτερο από τον ‘’μέσο θνητό’’ φτωχό ή μεσαίο. Όμως θα πρέπει τα βέλη μας να είναι πιο κοφτερά.
Τα μίντια καθώς και η αντίδραση στα social είτε παρουσιάζουν το τραγικό συμβάν ουδέτερα -άλλο ένα δυστύχημα κλπκλπ, δάκρυα, τραγωδία κλπκλπ-, είτε, απέναντι σε όσους εισάγουν την λέξη ‘’ταξικό’’ βγάζουν χολή πως ‘’η αριστερά θέλει να εκμεταλλευτεί πολιτικά το γεγονός’’ ή πως δεν γίνεται να κάνουμε διακρίσεις μεταξύ πλουσίων και φτωχών σε τέτοια συμβάντα.
Μια γραμμή επιχειρηματολογίας απέναντι στο εκφρασμένο ταξικό μίσος -η οποία δεν είναι απαραίτητα εντελώς αντιθετική-, και μέσω της οποίας θα οικοδομήσω την δικιά μου θέση, είναι πως δεν έχει σημασία αν ήταν Porsche, πλούσιος ή Saxo και φτωχός καθότι ποιοτικά το αποτέλεσμα είναι ακριβώς το ίδιο ενώ τα αίτια είναι η κακή εκπαίδευση των οδηγών κ.ο.κ Ως ένα βαθμό εδώ βρίσκεται μια αλήθεια, ωστόσο η μορφή με την οποία παρουσιάζεται συσκοτίζει τις ευθύνες αλλά και τα αίτια.
Ναι, ποιοτικά είτε είναι ‘’κωλοφτιαγμένο’’ και κάγκουρας που οδηγεί είτε γιάπης και Porsche το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Αυτό όμως δεν σημαίνει οτι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των φτωχωδιάβολων και των γιάπηδων και οτι η οδήγηση και τα αποτελέσματά της είναι ανεξάρτητα από την ιδιαίτερη ταξική κοινωνική συγκρότηση• κάθε άλλο.
Όλοι ξέρουμε την κουλτούρα με την οποία εκφράζεται ο κάγκουρας και το κωλοφτιαγμένο του: την επικύνδινη οδήγηση εντός της πόλης, την επιθετική συμπεριφορά, την αμφισβητούμενη παθητική και ενεργητική ασφάλεια των οχημάτων που οδηγεί κ.ο.κ. Αυτό το πολιτιστικό φαινόμενο, ωστόσο, δεν είναι ‘’ουδέτερο’’ και κανείς θα πρέπει να λάβει υπόψιν του τα αίτια της εμφάνισής του, καθώς και τη μορφή που παίρνει: ο φτωχοδιάβολος, λοιπόν, συνήθως θα είναι εργάτης ή μικρομεσαίος, ‘’χαμηλό στρώμμα’’ γενικά, ο οποίος κατάφερε να μαζέψει πέντε φράγκα ώστε να αγοράσει έναν γρήγορο κουβά και να τον ‘’βελτιώσει’’. Πακέτο πηγαίνει και η ανάλογη συμπεριφορά -αν και δεν χρειάζονται γενικεύσεις σε αυτό- που μορφοποιεί στο μυαλό μας τον φτωχοδιάβολο. Δυστυχώς, η συγκεκριμένη κοινωνική κατηγορία εντριφεί σε αυτή την κουλτούρα καθαρά για κοινωνικούς λόγους: οι φτωχοδιάβολοι γενικά, έχουν ελάχιστα μέσα ώστε να αυξήσουν ή ακόμα και να καταφέρουν να αποκτήσουν πρόσβαση στην -παραγόμενη κοινωνικά- απόλαυση (εδώ εντασσω και τον εαυτό μου). Προκειμένου να πετύχουν κάτι τέτοιο υιοθετουν ανάλογες κοινωνικές ταυτότητες που υποτίθεται τους εξασφαλίζουν το απαιτούμενο συμβολικό κεφάλαιο ως το κλειδί που ξεκλειδώνει τις κοινωνικές απολαύσεις, ή , έστω κομμάτι αυτών. Το όλο πακέτο της συμπεριφοράς αντιστοιχεί σε αυτήν την κοινωνική πολιτιστική ταυτότητα με την οποία ο φτωχοδιάβολος θεωρεί πως θα επιτύχει τους σκοπους του: θα γίνει μούρη στη γειτονιά, θα περάσει γκαζώνοντας από το Μπουρνάζι ή αλλου, θα χει το καλύτερο αμάξι και έτσι… θα μπει στο τάδε κλάμπ, θα κάνει τις γνωριμίες του ενώ, κατά κύριο λόγο, θα ανέβει στα μάτια κάποιας γυναίκας. Καθότι όλη αυτή κουλτούρα είναι μέσο κοινωνικοποίησης, κάλυψης αναγκών και απολάυσεων αναπαράγεται στο διηνεκές εφόσον η κοινωνικοποίηση διατηρεί την τρέχουσα μορφή της.
Από την άλλη, ο γιάπης, υιός ζάπλουτου μπαμπάκα που έκανε τα φράγκα του στις πλάτες εκατοντάδων εργατών, κυριολεκτικά δεν έχει πολλά εμπόδια για την είσοδό του στις …κοινωνικές απολαύσεις. Είναι μούρη γιατί μπορεί πολύ εύκολα να είναι• απολαμβάνει πολύ περισσότερο καθότι έχει μάλλον ατέλειωτη πρόσβαση στα αντικείμενα απόλαυσης κ.ο.κ Έχει, προφανώς, πρόσβαση στην μόρφωση, η δουλειά δεν του καταστρέφει σώμα και πνεύμα -ή τελοσπάντων, έχει την επιλογή- και μπορεί να αποφύγει τους σχιζοειδής καταναγκασμούς του χρήματος, τους οποίους ο φτωχοδιάβολος δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση, αντίθετα ορίζουν την ψυχοσύνθεσή του.
Τι σημαίνει όλο αυτό; Σημαίνει πως, προφανώς και είναι ταξικό ζήτημα, σημαίνει πως αν το ατύχημα δεν οφείλεται σε μη-ελεγχόμενα αίτια (σκάσιμο ελαστικού ή οτιδήποτε άλλο…) τότε, ναι, η ακραία οδήγησή του είναι ταξικό ζήτημα, είναι έκφραση της κοινωνικής του θέσης, εντελώς συνειδητά, χωρίς να υπάρχουν πολλές δικαιολογίες πάνω σ’ αυτό. Άλλωστε, ο πλούσιος έχει πάντα την δυνατότητα να ξεκαυλώσει αν του αρέσει η ταχύτητα σε κάποιο ασφαλές ελεγχόμενο περιβάλλον και όχι στην Ε.Ο Αθηνών-Λαμίας. Δεν υπαρχει δικαιολογία για τον πλούσιο ή οι ευθύνες του απέναντι στις δυνατότητες που του παρέχει το χρήμα το οποίο κατεχει σε μεγάλες ποσότητες, είναι πολύ περισσότερες σε σχέση με αυτή του φτωχο-εργατο-μεσαίου κάγκουρα των πλατειών.
Από την άλλη, φυσικά και εδώ δεν θέλω να δικαιολογήσω κανέναν ανεγκέφαλο που οδηγεί λες και δεν υπάρχουν άλλοι. Υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ του γιάπη με την Prosche και του κάγκουρα με το Saxo: το γεγονός πως αυτού του είδους η κουλτούρα, είναι η μαζική κουλτούρα που το σύστημα παράγει σε τεράστιες ποσότητες. Το ματσιλίκι, η καφρίλα, η επιθετικότητα είναι πολιτιστικό προϊόν και ως τέτοια εκφράζονται και σε αυτή την περιοχή του κοινωνικού γίγνεσθαι. Και δεν μπορώ να μην παρατηρήσω πώς αυτή η στάση αφορά κατά κύριο λόγο άντρες. Ο γιάπης-άντρας, λοιπόν, αν νιώθει την ιδια ανάγκη με τον φτωχό και στερημένο προκειμένου να πλασαριστεί ως ‘’ο μάγκας που τρέχει και στα αρχίδια του όλα’’, τότε, ακριβώς για αυτό και για όλα τα παραπανω έχει περισσότερη, ταξική, ευθύνη.