John Broich: Πως οι ναζί κατέστρεψαν το πρώτο κίνημα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων

Μόλις πρόσφατα η κυβέρνηση της Γερμανίας ενέκρινε ένα νομοσχέδιο που θα διαγράψει τις καταδίκες δεκάδων χιλιάδων Γερμανών ανδρών για “ομοφυλοφιλικές πράξεις» με βάση τον αντί-ομοφυλοφιλικό νόμο της χώρας, γνωστό ως “Παράγραφο 175”. Ο νόμος αυτός χρονολογείται από το 1871, όταν συντάχθηκε ο πρώτος ποινικός κώδικας της σύγχρονης Γερμανίας.

Ο νόμος καταργήθηκε το 1994. Υπήρχε όμως ένα σημαντικό κίνημα για τη κατάργηση του νόμου το 1929, ως τμήμα ενός ευρύτερου κινήματος για τα LGBTQ δικαιώματα. Αυτό ήταν λίγο πριν οι ναζί ανέβουν στην εξουσία, ενισχύσουν τον αντί-ομοφυλοφιλικό νόμο, και βαλθούν να εξοντώσουν τους ομοφυλόφιλους και τους διεμφυλικούς Ευρωπαίους.

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα The Conversation. Ο John Broich είναι καθηγητής στο Case Western Reserve University και διδάσκει μεταξύ άλλων ιστορία του περιβάλλοντος και ιστορία του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας. (Φωτό Herbert Hoffmann) 

 

Η ιστορία δείχνει πόσο κοντά έφτασε η Γερμανία – και μεγάλο μέρος της Ευρώπης – στην απελευθέρωση των LGBTQ ανθρώπων της, πριν ανατρέψει βίαια αυτή τη τάση υπό νέα αυταρχικά καθεστώτα είναι ένα πρακτικό μάθημα πώς τα LGBTQ δεν είναι μια καταγραφή συνεχούς προόδου.

Το πρώτο κίνημα LGBTQ απελευθέρωσης

Στα 1920, στο Βερολίνο υπήρχαν σχεδόν 100 μπαρ και καφέ για γκέι και λεσβίες. Στη Βιέννη υπήρχαν περίπου 10 γκέι καφέ, κλαμπ και βιβλιοπωλεία. Στο Παρίσι, συγκεκριμένοι τομείς της πόλης ήταν διάσημοι για την ανοιχτή γκέι και τρανς νυχτερινή ζωή τους. Ακόμα και η Φλωρεντία στην Ιταλία είχε το δικό της γκέι διαμέρισμα, όπως και πολλές μικρότερες Ευρωπαϊκές πόλεις.

Στον κινηματογράφο άρχισαν να υπάρχουν φιλικές απεικονίσεις ομοφυλοφίλων χαρακτήρων. Διαμαρτυρίες οργανώνονταν κατά των προσβλητικών απεικονίσεων LGBTQ ατόμων στη λογοτεχνία και στη σκηνή. Οι επιχειρηματίες του τύπου κατάλαβαν πως υπάρχει ένα μεσοαστικό ομοφυλόφιλο και διεμφυλικό αναγνωστικό κοινό του οποίου θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες.

Εν μέρει η αυτή η νέα εποχή ανεκτικότητας καθοδηγούνταν από τους γιατρούς και τους επιστήμονες που άρχισαν να παρατηρούν την ομοφυλοφιλία και την “παρενδυσία” (όρος της εποχής που συμπεριελάμβανε και τα τρανς άτομα) ως ένα φυσιολογικό χαρακτηριστικό με το οποίο κάποιοι γεννιόντουσαν και όχι μια “διαταραχή”. Η ιστορία της Lili Elbe1 και της πρώτης σύγχρονης αλλαγής φίλου, που έγινε διάσημη από τη ταινία “The Danish Girl” αντανακλά αυτές τις τάσεις.

Για παράδειγμα στο Βερολίνο άνοιξε το 1919 το Ινστιτούτο Έρευνας της Σεξουαλικότητας, το μέρος όπου επινοήθηκε ο όρος “transsexual”, και που οι άνθρωποι μπορούσαν να λάβουν συμβουλευτικές και άλλες υπηρεσίες. Ο επικεφαλής ιατρός του ο Magnus Hirschfeld2 είχε συμβουλευτικό ρόλο στην αλλαγή φύλου της Lili Elbe.

Με το Ινστιτούτο συνδεόταν ένας οργανισμός που λεγόταν “Επιστημονική Ανθρωπιστική Επιτροπή”. Με σύνθημα “δικαιοσύνη μέσα από την επιστήμη”, αυτή η ομάδα επιστημόνων και LGBTQ ατόμων προωθούσαν ίσα δικαιώματα, λέγοντας πως οι LGBTQ άνθρωποι δεν είναι εκτροπές της φύσης.

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες φιλοξενούσαν ένα παράρτημα της οργάνωσης, που οργάνωνε εκδηλώσεις και επιζητούσε την ακύρωση της “Παραγράφου 175”. Συμμαχώντας με άλλες προοδευτικές οργανώσεις και πολιτικούς, κατόρθωσε να πείσει μια κοινοβουλευτική επιτροπή να προτείνει την απόσυρση του νόμου στην κεντρική κυβέρνηση το 1929.

Η αντίδραση

Αν και αυτές οι εξελίξεις δεν σήμαιναν το τέλος αιώνων μισαλλοδοξίας, τα 1920 και οι αρχές της δεκαετίας του ‘30 έμοιαζαν με την αρχή του τέλους. Από την άλλη η μεγαλύτερη “ανοιχτότητα” των ομοφυλοφίλων και τρανς ατόμων προκάλεσε την αντίδραση των εχθρών τους.

Ένας Γάλλος δημοσιογράφος, γκρινιάζοντας για το θέαμα ανοιχτά δηλωμένων LGBTQ ατόμων, παραπονέθηκε, “η μόλυνση… διαφθείρει όλο το περίγυρο”. Η αστυνομία του Βερολίνου διαμαρτύρονταν που περιοδικά που είχαν ως στόχο του ομοφυλόφιλους άνδρες – τα οποία αποκαλούσαν “χυδαίο έντυπο υλικό – αυξανόντουσαν. Στη Βιέννη, οι εκδηλώσεις της “Επιστημονικής Ανθρωπιστικής Επιτροπής” μπορεί να ήταν γεμάτες με υποστηρικτές, αλλά μια από αυτές δέχτηκε επίθεση από νεαρούς που πέταξαν βόμβες δυσωδίας. Ένας δημοτικός σύμβουλος του Παρισιού το 1933 το αποκάλεσε “ηθική κρίση” επειδή ομοφυλόφιλοι άνδρες, που την εποχή εκείνη ήταν γνωστοί ως “αντεστραμμένοι”, ήταν δημόσια εμφανείς.

“Μακριά από το να θέλω να στραφώ στο φασισμό,” είπε ο σύμβουλος, “ωστόσο, πρέπει να συμφωνήσει πώς σε ορισμένα θέματα αυτά τα καθεστώτα τα έχουν κάνει καλά ορισμένες φορές… Μια μέρα ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι ξύπνησαν και είπαν ‘Έχει παρατραβήξει το σκάνδαλο αυτό’… Και… οι αντεστραμμενοι… πετάχτηκαν έξω από την Γερμανία και την Ιταλία την αμέσως επόμενη μέρα”.

Η άνοδος του φασισμού

Είναι η προθυμία αυτή για την χρήση των μειονοτήτων ως θυσία αίματος με αντάλλαγμα την “κανονικότητα” ή την ευημερία που έχει οδηγήσει τους παρατηρητές να κάνουν άβολες συγκρίσεις του τότε με το σήμερα.

Στα 1930, η Ύφεση διέδωσε την οικονομική αγωνία, καθώς οι πολιτικές αντιπαραθέσεις στα Ευρωπαϊκά κοινοβούλια είχαν την τάση να μεταφέρονται στο δρόμο ως πραγματικές μάχες μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Τα φασιστικά κόμματα πρόσφεραν στους Ευρωπαίους μια επιλογή σταθερότητας με τίμημα την δημοκρατία. Η ανοχή προς τις μειονότητες ήταν παράγοντας αποσταθεροποίησης, έλεγαν. Η διεύρυνση των ελευθεριών έδινε την ευκαιρία σε “ανεπιθύμητους” ανθρώπους την ευκαιρία να υπονομεύσουν την ασφάλεια καν απειλήσουν την παραδοσιακή “ηθική” κουλτούρα. Τα ομοφυλόφιλα και τρανς άτομα ήταν ένας εμφανής στόχος.

Αυτό που ακολούθησε δείχνει την αστραπιαία ταχύτητα με την οποία η πρόοδος μιας γενιάς μπορεί να αναστραφεί.

Ο εφιάλτης

Μια μέρα του Μαΐου του 1933, αψεγάδιαστοι μαθητές με λευκά πουκάμισα παρήλασαν μπροστά από το Ινστιτούτο Έρευνας της Σεξουαλικότητας του Βερολίνου – το καταφύγιο των LGBTQ ατόμων – αποκαλώντας το “Αντι-Γερμανικό”. Αργότερα, ένας όχλος άδειασε τη βιβλιοθήκη του και την έκαψε. Αργότερα ακόμη, ο εκτελών χρέη επικεφαλή, συνελήφθη.

Όταν ο ηγέτης των ναζί Αδόλφος Χίτλερ χρειάστηκε να δικαιολογήσει την σύλληψη και τη δολοφονία πρώην πολιτικών συμμάχων του, είπε πως ήταν ομοφυλόφιλοι3. Αυτό προκάλεσε μια αντί-ομοφυλοφιλική φρενίτιδα στην Γκεστάπο που άνοιξε ειδικό τμήμα για τους ομοφυλόφιλους4. Την επόμενη χρονιά μόνο, η Γκεστάπο συνέλαβε 8500 ομοφυλόφιλους άνδρες, χρησιμοποιώντας σχεδόν βέβαια τις λίστες που κατάσχεσε από το Ινστιτούτο Έρευνας της Σεξουαλικότητας. Όχι μόνο δεν διαγράφηκε η παράγραφος 175, όπως είχε προτείνει πριν λίγα χρόνια μόλις μια κοινοβουλευτική ομάδα, αλλά τροποποιήθηκε ώστε να έχει ευρύτερα κριτήρια και να είναι πιο τιμωρητικός.

Καθώς η Γκεστάπο εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη, εξαπλώθηκε και το κυνήγι. Στη Βιέννη προσήγαγε κάθε ομοφυλόφιλο άνδρα που υπήρχε στις αστυνομικές λίστες και τους ανέκρινε, ώστε να κατονομάσουν άλλους. Οι τυχεροί πήγαν φυλακή. Οι λιγότερο τυχεροί πήγαν στο Buchenwald και στο Dachau5. Στην κατεχόμενη Γαλλία, αστυνομία της Αλσατίας συνεργάστηκε με τη Γκεστάπο στη σύλληψη τουλάχιστον 200 ανδρών και τους έστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στην Ιταλία με ένα φασιστικό καθεστώς εμμονικό με την αρρενωπότητα, 300 περίπου στάλθηκαν σε απάνθρωπα στρατόπεδα κατά τη διάρκεια του πολέμου, κηρύσσοντας τους “επικίνδυνους για την ακεραιότητα της φυλής”.

Ο συνολικός αριθμός των Ευρωπαίων που συνελήφθησαν ως LGBTQ υπό φασιστικά καθεστώτα είναι αδύνατο να εξακριβωθεί λόγω της μη ύπαρξης αξιόπιστων καταγραφών. Αλλά μια συντηρητική εκτίμηση δείχνει πως υπήρξαν πολλές δεκάδες χιλιάδες έως και εκατό χιλιάδες συλλήψεις κατά την περίοδο του πολέμου.

Κάτω από τις εφιαλτικές αυτές συνθήκες, πολλοί περισσότεροι LGBTQ άνθρωποι στη Ευρώπη έκρυψαν με επιμέλεια την πραγματική του σεξουαλική ταυτότητα για να αποφύγουν κάθε υποψία, για παράδειγμα με το να παντρεύονται άτομα του αντίθετου φύλου. Αν όμως ήταν επιφανή μέλη της ομοφυλοφιλικής και τρανς κοινότητας πριν την άνοδο του φασισμού στην εξουσία, όπως η λεσβία ιδιοκτήτρια κλαμπ Lotte Hahm6, ήταν πολύ αργά για να κρυφτούν. Στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης

Στα στρατόπεδα αυτά οι ομοφυλόφιλοι άνδρες σημαδεύονταν με ένα ροζ τρίγωνο. Στα μέρη αυτά του τρόμου, άνδρες με ροζ τρίγωνο επιλέγονταν για ιδιαίτερη κακοποίηση. Βιάζονταν μηχανικά, ευνουχίζονταν, προτιμούνταν για ιατρικά πειράματα και δολοφονούνταν για την σαδιστική ευχαρίστηση των φρουρών ακόμα και αν δεν επιλέγονταν για “ρευστοποιηση”. Ένας ομοφυλόφιλος άνδρας αποδίδει την επιβίωση του στην αλλαγή του ροζ τριγώνου με κόκκινο – χαρακτηρίζοντας τον ως απλό κομμουνιστή. Ήταν εξοστρακισμένοι και βασανισμένοι και από τους ίδιους τους συγκρατούμενους του.

Ο κίνδυνος για το πισωγύρισμα που παραμονεύει

Δεν είμαστε στην Ευρώπη της δεκαετίας του 1930. Και η επιφανειακή σύγκριση του τότε με το σήμερα μόνο επιφανειακά συμπεράσματα μπορεί να επιφέρει.

Αλλά με νέες μορφές αυταρχισμού εδραιωμένες και που ψάχνουν πως θα απλωθούν στην Ευρώπη και πέρα από αυτή, έχει σημασία να σκεφτόμαστε την τύχη της LGBTQ κοινότητας στα 1930 και 40 – μια επίκαιρη υπενθύμιση από την ιστορία καθώς η Γερμανία εγκρίνει τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών και στην πρώτη επέτειο της υπόθεσης Obergeffell εναντίον Hodges7.

Το 1929 η Γερμανία ήρθε κοντά στο να σβήσει τον αντί-ομοφυλοφιλικό νόμο, μόνο για να δει την ενίσχυση του αμέσως μετά. Μόνο τώρα μετά από διάστημα 88 ετών οι καταδίκες με εκείνο τον νόμο αναιρούνται.

 

 

 

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Lili_Elbe
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Magnus_Hirschfeld
  3. http://www.historyplace.com/worldwar2/holocaust/h-roehm.htm
  4. http://www.cs.cmu.edu/afs/cs/usr/scotts/ftp/pro-choice/himmler-order.html
  5. https://www.cambridge.org/core/books/opposing-fascism/homosexual-men-in-vienna-1938/54937C49AA3BBCC3E27C8B0E2FF5ABDE
  6. http://lesben.org/pdf/Biographie_Lotte_Hahm.pdf
  7. https://www.nytimes.com/2015/06/27/us/supreme-court-same-sex-marriage.html?_r=0