Aida Mirmaksumova: Τρανς ζωή στην Τσετσενία
(συνέντευξη με τρανς γυναίκα από την Τσετσενία)
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Open Caucasus Media. Η Aida Mirmaksumova είναι δημοσιογράφος και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.
Η ομοφυλοφιλική κοινότητα στην ρωσική περιοχή του Βορείου Καυκάσου αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις – από διακρίσεις, φυσική και σεξουαλική κακοποίηση ως εκβιασμό. Τα LGBTQ δικαιώματα στην Τσετσενία εισέβαλαν στο παγκόσμιο προσκήνιο μερικούς μήνες πριν, όταν αναφορές εμφανίστηκαν για την απαγωγή, βασανισμό και φόνο ομοφυλόφιλων ανδρών στην χώρα1. Η ιστορία βγήκε από την δημοσιογράφο της Novaya Gazeta Elena Milashina, που αποκάλυψε πως οι τσετσενικές αρχές συγκέντρωναν άνδρες ύποπτους ως ομοφυλόφιλους και τους έστελναν σε μυστικές φυλακές στο Argun2. Όμως οι ζωές των LGBTQ ατόμων στη περιοχή είναι σε κίνδυνο εδώ και αρκετό καιρό. Οι συνεργάτες μας στο OC Media μίλησαν με μια τρανς γυναίκα από το Grozny, που μοιράστηκε μερικές από τις εμπειρίες της και μίλησε για το τι συμβαίνει στην χώρα.
«Ξεπλένοντας το στίγμα με αίμα»
Η Σαμπρίνα (δεν είναι το πραγματικό της όνομα), μια τρανς γυναίκα, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Γκρόζνι. Ένοιωσε πως ήταν γυναίκα από τα παιδικά της χρόνια. Μόλις έφτασε στην ενηλικίωση, αντιλήφθηκε ότι η Τσετσενία δεν ήταν ασφαλής για αυτή και έφυγε για την Μόσχα. Όταν μια ομάδα Τσετσένων έμαθε για αυτή, άρχισαν να την κυνηγούν. Τελικά φοβούμενη για τη ζωή της, η Σαμπρίνα μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σαμπρίνα: Εργάστηκα σαν εθελόντρια σε ένα οργανισμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μου είπαν κάποτε πως κάποιος χρειαζόταν την βοήθεια μου. Ηταν μια γνωστή μου από το Νταγκεστάν, μια τρανς γυναίκα. Είχε προβλήματα, κινδύνευε. Την πήρα αμέσως σπίτι μου, γιατί δεν είχε καθόλου χρήματα. Καθώς προσπαθούσα να την βοηθήσω, κάποιος που θεωρούσα φίλο πήρε τα χαρτιά μου, έκανε αντίγραφα και τα δημοσίευσε στο διαδίκτυο μαζί με τη φωτογραφία και το τηλέφωνό μου, στέλνοντάς τα σε Τσετσένους γνωστούς του με το σημείωμα: «Δεν υπάρχουν πιά άντρες στη Τσετσενία για να καθαρίσουν αυτή τη ντροπή;». μετά από αυτό φωτογραφίες των εγγράφων μου μοιράζονταν μέσω του WhatsApp.
Στις 10 Οκτωβρίου 2015 μου επιτέθηκαν. Έβγαζα τσάντες με ψώνια από το πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου μου. Άκουσα μια ανδρική φωνή: «Αυτό είναι δώρο από το θείο σου». Όταν γύρισα να δω ένοιωσα κάτι στο κορμί μου, αλλά δεν υπήρχε πόνος. Τότε άκουσα ακόμη μια πρόταση, αυτή τη φορά στα Τσετσενικά: «Για πόσο καιρό θα ντροπιάζεις την οικογένεια, βρωμιάρη;» δεν ξέρω ποιος ήταν, αλλά θυμάμαι πως ήταν ένας νεαρός, κάτω από 30. Μετά έχασα τις αισθήσεις μου. Κάποιες γυναίκες που είχαν δει τα πάντα άρχισαν να φωνάζουν. Ο άνδρας έτρεξε μακριά και κάλεσαν ασθενοφόρο. Ξύπνησα στο νοσοκομείο, εκεί έμαθα πως είχα δυο τραύματα από μαχαίρι στον δεξιό μου πνεύμονα.
OC Media: Σε ποιο θάλαμο σε έβαλαν, στων ανδρών ή των γυναικών;
Σαμπρίνα: Έχω παλιά χαρτιά με το ανδρικό μου όνομα, αλλά ο γιατρός κατάλαβε τα πάντα και με έβαλε στο γυναικείο θάλαμο. Τον ευχαριστώ πολύ για αυτό. Όταν είδα το όνομα του στη πόρτα πανικοβλήθηκα – ένα μουσουλμανικό όνομα, από το Βόρειο Καύκασο. Αποδείχτηκε καλός άνθρωπος. Είμαι ευγνώμων για την συμπεριφορά του απέναντί μου.
Πέρασα πάνω από ένα μήνα στο νοσοκομείο. Το περασμένο Φεβρουάριο δέχτηκα απειλές. Μου τηλεφωνήσαν, συγγενείς μου έγραψαν, άγνωστοι, κάποιοι που δεν ήξερα. Ένας εφιάλτης άρχισε. Γείτονες και κάποιοι μακρινοί συγγενείς πήγαν στην οικογένεια μου, απαιτώντας να γυρίσω πίσω στη Τσετσενία για να αποδείξω πως όλο αυτό (η αλλαγή φύλλου) ήταν ψέματα. Υπήρξαν τρελές απαιτήσεις. Κάποιοι είπαν πως έπρεπε να το αποδείξω περπατώντας γυμνή από τη μέση και πάνω στο δρόμο. Κάποιοι είπαν πως έπρεπε να βγω στο κρατικό κανάλι του Γκρόζνι και να πω πως δεν έκανα αλλαγή φύλλου, πως όλα ήταν κακοήθειες και photoshop. Πως θα έβγαινα να μιλήσω στη τηλεόραση με στήθος;
OC Media: Πως αντιμετώπισε τη πίεση η οικογένεια σου;
Σαμπρίνα: το αντέχουν ακόμη. Μια φορά μερικοί μεγαλύτεροι άνδρες πλησίασαν τη μητέρα μου στο δρόμο. Της είπαν: «Γέννησες ένα φρικιό που ντρόπιασε όχι μόνο την οικογένεια σου, αλλά ολόκληρη τη χώρα. Δεν μπορούμε να σε πειράξουμε, γιατί είσαι καλή γυναίκα, αλλά πρέπει να φύγεις». Η μητέρα μου δεν μπορούσε να το αντέξει άλλο και πέρασε μια θηλιά γύρω από το λαιμό της. Ευτυχώς οι γείτονες πρόλαβαν και την έσωσαν.
Εκείνη τη περίοδο έπρεπε να να γυρίζω από διαμέρισμα σε διαμέρισμα πολλές φορές την ημέρα. Θα έμπαινα σε ένα διαμέρισμα και σε λίγες ώρες ένα αυτοκίνητο θα πάρκαρε κάτω από το παράθυρο μου με τον αριθμό 95 στην πινακίδα, από εκεί [Τσετσενία], και φιμέ τζάμια. Μετά την τρίτη φορά κατάλαβα πως κάτι δεν πάει καλά. Οι φίλοι μου, ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έλεγξαν τις πινακίδες. Βρήκαμε πως έψαχναν για εμένα.
OC Media: Πως έφυγες από τη χώρα;
Σαμπρίνα: Με βοήθησαν ακτιβιστές. Δε θέλω να πω τα ονόματα τους, για λόγους ασφαλείας, αλλά θέλω να πώ πως τους θυμάμαι όλους, με βοήθησαν πραγματικά.
Με την βοήθεια τους έφυγα από τη χώρα, αλλά κάτι απίστευτο συνέβη. Ακόμα δε μπορώ να καταλάβω πως ήταν δυνατό.
Αμέσως πριν την αναχώρηση μου από τη Μόσχα, αγόρασα μια καινούρια κάρτα SIM για να τηλεφωνήσω μόλις έφτανα. Το αγόρασα χωρίς καταχώρηση, χωρίς χαρτιά, χωρίς τίποτα. Έσπασα τη προηγούμενη κάρτα και την πέταξα στα σκουπίδια. Έφτασα και πήγα στο ξενοδοχείο μου. Ο αριθμός ήταν καταχωρημένος σε ένα ξένο. Έβαλα τη κάρτα SIM στο τηλέφωνο μου. Προσπάθησα να καλέσω τη μητέρα μου μέσω WhatsApp και την ίδια στιγμή έλαβα ένα μήνυμα: «Νομίζεις πως είσαι ασφαλής επειδή έφυγες από τη χώρα; Έχουμε τους ανθρώπους μας εκεί που είσαι, ξέρουν το ξενοδοχείο σου. Ξέρουμε ακόμα και το δωμάτιο σου. Είναι το 115». Μπορείς να το φανταστείς; Ήταν πράγματι το νούμερο του δωματίου μου.
OC Media: Έχεις επαφές με τους συγγενείς σου;
Σαμπρίνα: Μόνο με τη μητέρα και τις αδερφές μου. Δεν μιλάμε για την αλλαγή φίλου όμως – είναι ταμπού. Παραδοσιακές στιγμές του Καυκάσου, υπάρχουν ακόμη μέσα μου. Όσο απεγνωσμένα και αν το θέλω, δεν μπορώ να αγνοήσω αυτό το ψυχολογικό φραγμό. Λέω πάντοτε πως όσο είναι ζωντανή η μητέρα μου, δε θα κάνω κάτι για να την αναστατώσω. Αν μιλάμε μέσω βιντεοκλήσης προσπαθώ να μοιάζω με το άτομο που θυμάται από παλιά, εννοώ την ανδρική μου μορφή. Είναι όμως πολύ δύσκολο να το κάνω.
OC Media: Ξέρεις πως είναι η κατάσταση πλέον στη Τσετσενία; Ξέρεις τι κάνουν οι φίλοι σου, όσοι έμεινα πίσω;
Σαμπρίνα: Παρουσίασα μια αναφορά το περασμένο μήνα στην Ουάσιγκτον. Χρειαζόμουν φρέσκιες πληροφορίες για την κατάσταση στην Τσετσενία, έτσι έπρεπε να μιλήσω με κάποιον που πέρασε ενάμιση μήνα στην φυλακή στο Argun. Μου είπε πως τώρα, επειδή είναι Ραμαζάνι, δεν απαγάγουν και βασανίζουν ανθρώπους. Όμως όλοι ανυπομονούν για το τέλος του Ραμαζανιού, έτσι δεν απέκλεισε πως θα υπάρξει ένα νέο κύμα [διώξεων]. Τώρα είναι πιο πιθανό να βασιστούν στους συγγενείς των ανθρώπων. Εννοώ θα καλέσουν μάλλον τους συγγενείς [όσων υποψιάζονται ως ομοφυλόφιλους], εκείνοι θα τα κανονίσουν με το άτομο, και μετά [οι αρχές] θα απαιτήσουν αποδείξεις πως η δήθεν «τιμή» αποκαταστάθηκε με αίμα.
OC Media: Έχουν μείνει ομοφυλόφιλοι σε αυτές τις μυστικές φυλακές;
Σαμπρίνα: Σύμφωνα με ένα γνωστό μου, δεν είναι πολλοί πια. Κυρίως αυτοί που δεν έχουν πλούσιους συγγενείς ή όσοι έχουν εγκαταλειφθεί από τους συγγενείς του να αντιμετωπίσουν τις δίκες του Ramzan Kadyrov. Από ότι καταλλαβαίνω κρατούνται εκεί ώστε αργότερα να τους παρουσιάσουν αργότερα ως τρομοκράτες. Εννοώ πως αν τους δολοφονήσουν, θα παρουσιάσουν τα πτώματά τους στην τηλεόραση, λέγοντας πως επιτέθηκαν σε κάποιο χωριό ή στρατιωτικό στόχο. Καταλαβαίνεις; Σαν να μην ήταν άνθρωποι που απλά εξαφανίστηκαν αλλά πέρασαν στο περιθόριο για να γίνουν αντάρτες.
OC Media: είναι συμπέρασμα ή έχεις κάποια πηγή για την πληροφορία αυτή;
Σαμπρίνα: μεταφέρω τα λόγια κάποιου που πέρασε ενάμιση μήνα στη φυλακή του Argun. Λέει πως πολλοί άνθρωποι που κρατούνταν στη φυλακή εξαφανίστηκαν μόλις μεγάλωσαν τα γένια τους. Δεν έχουν ακουστεί πληροφορίες για αυτούς πλέον. Απλά τους πήραν. Και αυτός ο δήθεν Άρχοντας [ο Magomed Daudov, ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου της Τσετσενίας και στενός σύμμαχος του Kadyrov], αυτό το άτομο, τους είδε προσωπικά όταν τους έπαιρναν, όμως μέχρι σήμερα δεν έχουν παρουσιαστεί σαν κακοποιοί, δεν υπάρχουν αναφορές για αυτό, αλλά υποψιαζόμαστε πως τέτοιες πρακτικές είναι δυνατές. Αλλιώς γιατί να μην επιτρέπουν στους ανθρώπους αυτούς να ξυριστούν;
OC Media: γνωρίζεις αν υπάρχουν στο παρελθόν τέτοιες διώξεις, απαγωγές ατόμων με υποτιθέμενο «μη παραδοσιακό» προσανατολισμό στη χώρα;
Σαμπρίνα: Πάντα είχα μακριά τα μαλλιά μου. Είχα τα μαλλιά μου κομμένα καρέ όταν ζούσα στην Τσετσενία. Νομίζω πως όλο το Γκρόζνι ήξερε για εμένα, ακόμη και πριν το 2003 όταν ζούσα εκεί δίχως κανένα πρόβλημα. Σοβαρά! Δεν είχα κανένα θέμα ακόμη και τη περίοδο 1995-1998 που ήταν σε ισχύ ο η Σαρία. Το αντίθετο ήταν πολύ πιο ασφαλές τότε από ότι τώρα. Θέλω να πω πως η Ρωσία, που ήθελε να μας φέρει το «πολιτισμό», στο τέλος έφερε τη λίθινη εποχή.
OC Media: Πως είναι δυνατό αυτό με τη Σαρία;
Σαμπρίνα: Είχα βγαλμένα φρύδια, είχα πολύχρωμες βλεφαρίδες, στενά τζιν, φορούσα κοντά μπλουζάκια. Η ασφάλεια του Υπουργείου της Σαρία δεν με άγγιξε ποτέ. Υπήρχε ένα σημείο μπροστά από το ρωσικό θέατρο στο Γκρόζνι όπου κάθε βραδιά, ιδιαίτερα τα σαββατοκύριακα, ένα πλήθος ανθρώπων σαν εμένα συγκεντρωνόμασταν. Ήταν μια μικρή πλατεία με κάμποσα παγκάκια, και όλη η πόλη γνώριζε για αυτό, γιατί πήγαιναν οι άνδρες πήγαιναν εκεί, νέοι άνθρωποι, για να συναντηθούν. Δεν μας πρόσβαλαν ποτέ. Υπάρχει μια έκφραση στη Τσετσενική γλώσσα – Kharda ma Kharda – που σημαίνει «μην γελάς με την κακοτυχία του άλλου» το λένε συχνά αυτό στα παιδιά αν κοροϊδεύουν άρρωστους ανθρώπους.
OC Media: Δηλαδή έκαναν τα στραβά μάτια γιατί νόμιζαν πως είστε άρρωστοι;
Σαμπρίνα: Ναι. Δεν με πρόσβαλαν ποτέ, δεν με κυνήγησαν ποτέ ή με χτύπησαν.
OC Media: Καταστρέφεις μερικά στερεότυπα στο κεφάλι μου αυτή τη στιγμή. Πόσο κράτησε αυτή η κατάσταση;
Σαμπρίνα: Πριν έρθει ο Kadyrov στην εξουσία… Το 2005 όταν διορίστηκε πρωθυπουργός [της Τσετσενίας], άρχισε να μιλάει στη τηλεόραση, να μιλάει για την ηθική. Δεν μιλούσε ειδικά για εμάς, αλλά κυρίως για τη συμπεριφορά των γυναικών. Όμως, μπορούσες να νοιώσεις πως οι άνθρωποι στην πόλη άρχισαν να αλλάζουν. Αυτοί που χαμογελούσαν και γελούσαν, άρχισαν να σε κοιτούν με περιέργεια. Εκείνη την εποχή έφυγα από την Τσετσενία. Αλλά κάθε φορά που γύριζα πίσω, μπορούσα να δω πως η κατάσταση στη χώρα χειροτέρευε.
OC Media: Τι κάνεις τώρα;
Σαμπρίνα: Δουλεύω σαν σερβιτόρα. Δεν βγάζω πολλά – 700 με 800$ το μήνα – που δεν είναι πολλά για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πέρα από αυτό συνεχίζω τον ακτιβισμό. τώρα είμαι υπεύθυνη για 15 μουσουλμάνες γυναίκες. Επικοινωνώ μαζί τους σαν ένα είδος ψυχολόγου. Οργανώνουμε συναντήσεις για τσάι, διαδηλώσεις, πάω μαζί τους στο νοσοκομείο, τις βοηθάω να πάρουν κουπόνια φαγητού. Όλα αυτά τα κάνω δωρεάν. Βρήκα αυτούς τους ανθρώπους μόνη μου. Πήγαινα σε άσυλα. Είμαι μουσουλμάνα και θέλω να βοηθήσω αυτούς που είναι σε ανάγκη.
OC Media: Φοράς χιτζάμπ;
Σαμπρίνα: Ναι.
OC Media: Πολλοί άνθρωποι λένε πως πιστοί μουσουλμάνοι δεν μπορεί να είναι γκέι, λεσβίες και διεμφυλικοί…
Σαμπρίνα: Αυτό είναι ανόητο. Έτσι είναι η φύση – η θρησκεία δεν έχει να κάνει κάτι με αυτό. Είναι το ίδιο με τους Τσετσένους που βγάζουν αφρούς για να αποδείξουν δεν έχουν κανένα ομοφυλόφιλο ανάμεσά τους. Του έχουν στο Νταγκεστάν, τους έχουν στο Καμπαρντίνο, ακόμα και στη Ρωσία έχουν, όλος ο πλανήτης έχει, αλλά «οι Τσετσένοι – όχι». Λοιπόν ήρθα από εκεί.
Συναντώ τόσους πολλούς άνδρες από το Καύκασο εδώ. Πολλοί από αυτούς – πιστοί μουσουλμάνοι, που επισκέπτονται το τζαμί και νηστεύουν στο ραμαζάνι – ζουν με άλλους άνδρες.
Πολλοί άνθρωποι μπερδεύουν τους διεμφυλικούς με άνδρες που τους αρέσουν άνδρες, και πιστεύουν πως οι άνθρωποι αλλάζουν φύλο για να έχουν περισσότερες ευκαιρίες και σεξουαλικές επαφές, αλλά αυτό είναι λάθος. Είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα, διαφορετική ψυχολογία στην πραγματικότητα, διαφορετικές αντιλήψεις για τα πράγματα. Για εμένα είναι σημαντικό πως τώρα αισθάνομαι ο εαυτός μου και δεν ντρέπομαι για το σώμα μου. Δεν είναι σημαντικό αν έχεις ή όχι σύντροφο. Συγνώμη για τις λεπτομέρειες αλλά έχει περάσει περισσότερος από ένας χρόνος από τότε που είχα σχέσεις με κάποιον. Και είμαι απολύτως καλά με αυτό – ξέρω μόνο πως τώρα είμαι ο εαυτός μου.