7 Οκτωβρίου 1944: Η άγνωστη ιστορία των 300 Ελλήνων Εβραίων που εξεγέρθηκαν στο Άουσβιτς

Στις 2.30΄ περίπου το μεσημέρι έφθασε ο ενωμοτάρχης Μπους, και διάφοροι άνδρες και φρουροί των SS έφθασαν στην αυλή μπροστά στο Κρεματόριο IV. Όλοι οι κρατούμενοι διατάχτηκαν να παραταχθούν, εκτός από δεκατέσσερις, που έλειπαν μακριά σε διάφορες εργασίες και -εν πάση περιπτώσει- δεν είχαν επιλεγεί. Κατόπιν, ο Μπους άρχισε να φωνάζει τους πρώτους αριθμούς στον κατάλογο, και συνέχισε καλώντας τους κατά φθίνουσα σειρά. Εκείνοι που επιλέχτηκαν για «τη μεταφορά» αναγκάστηκαν να σταθούν στην άλλη πλευρά της αυλής. Όσοι δεν περιλαμβάνονταν όμως ανάμεσά τους, μόλις άκουγαν τον αριθμό τους, μπορούσαν να επιστρέψουν στο Κρεματόριο V.

Όταν άρχισαν να εκφωνούν τα ονόματα των Ελλήνων, κανείς δεν απάντησε. Κάποια στιγμή -σύμφωνα με τις ελληνικές μαρτυρίες, ακούστηκε μια φωνή (πιθανόν του Ιωσήφ Βαρούχ από τη Θεσσαλονίκη) στα ελληνικά: «Θα γίνει ρε, ναι ή όχι το ντου που λέγαμε;». Αμέσως οι Έλληνες Ζόντερκομαντο όρμησαν στους Γερμανούς φρουρούς, τους αφόπλισαν, έκοψαν το συρματόπλεγμα και προσπάθησαν να ξεφύγουν στο παρακείμενο δάσος. Μερικοί Ούγγροι κρατούμενοι προσπάθησαν να αφοπλίσουν τους επαναστάτες για να μπορέσουν ίσως να σώσουν τις δικές τους ζωές, δείχνοντας στους Γερμανούς πως δε μετέχουν στην εξέγερση.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=xEmTD-kqrtg?feature=player_embedded]Οι σειρήνες, τα εκρηκτικά και οι πυροβολισμοί ενεργοποίησαν την Ασφάλεια του στρατοπέδου που περικύκλωσε το Κρεματόριο ΙV, όπου είχε συγκεντρωθεί η μεγαλύτερη ομάδα κρατουμένων. Ο Λεών Κοέν αναφέρει στη μαρτυρία του, πως μια ομάδα 25 Ελλήνων, πρόλαβαν και κλείστηκαν μέσα στο κρεματόριο IV, το οποίο πυρπόλησαν, και βλέποντας το μάταιο της αντίστασης επιχείρησαν μία ηρωϊκή έξοδο, ψάλλοντας –όπως αναφέρεται από μαρτυρίες κυρίως των γυναικών που δούλευαν στις εγκαταστάσεις του “Καναδά ΙΙ”- τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο. Και ο Σλόμο Βενέτσια και ο Φίλιπ Μύλερ επιβεβαιώνουν πως το Κρεματόριο πυρπολήθηκε και δεν ανατινάχτηκε, όπως πολλές φορές αναφέρεται λανθασμένα σε διάφορες καταγραφές.

Μόνο η ομάδα του Κρεματορίου ΙΙ κινητοποιήθηκε ενστικτωδώς στο άκουσμα των πρώτων πυροβολισμών. Το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να ρίξουν τον  Κάπο Carl Konvojent, ένα κτηνώδη ποινικό κρατούμενο, ζωντανό στο φούρνο… Αδύναμοι να επικοινωνήσουν με τους συντρόφους τους στο Κρεματόριο IV λόγω της απόστασης και πανικόβλητοι βλέποντας μεγάλο αριθμό SS να πλησιάζουν, προσπάθησαν να διαφύγουν μέσα από το φράκτη. Έκοψαν σε διάφορα σημεία τα συρματοπλέγματα που χώριζαν το Κρεματόριο ΙΙ από τον γυναικείο τομέα του στρατοπέδου και έτρεξαν με όλη τους τη δύναμη μερικά χιλιόμετρα μέχρι να φτάσουν στο χωριουδάκι Rjasko, όπου βρισκόταν ένα υποστρατόπεδο του Άουσβιτς. Εκεί, κρύφτηκαν σε μια σιταποθήκη. Αλλά, γρήγορα περικυκλώθηκαν από τους SS οι οποίοι πυρπόλησαν τη σιταποθήκη και τους σκότωσαν όλους.

Μια ομάδα 27 (ή 30) κρατουμένων κατάφερε να διαφύγει και να κατευθυνθεί δυτικά, αλλά συνελήφθησαν από τη γερμανική Δημοτική Αστυνομία και φυλακίστηκαν σε μια μικρή πόλη της Γερμανίας. Μπόρεσαν και απέκρυψαν με επιτυχία την πραγματική τους ταυτότητα κι έτσι στάλθηκαν και φυλακίστηκαν στο Νταχάου.

Στο Κρεματόριο ΙΙΙ, σύμφωνα με τον Σλόμο Βενέτσια (Ζόντερκομαντο στην ομάδα του Κρεματορίου ΙΙΙ – αρ. 182727 και το Λεών Κοέν), ο Κάπο Lemke Pliszko πρόλαβε και κλείδωσε την μονάδα τους μέσα στην αίθουσα των φούρνων, βλέποντας το μάταιο της εξέλιξης της εξέγερσης και μη έχοντας κανένα σινιάλο από το Κρεματόριο ΙΙ για τη δική τους συμμετοχή -σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια-. Φαινόταν μόνο ο καπνός από το Κρεματόριο IV που καιγόταν και ακούγονταν πυροβολισμοί. Λόγω της απόστασης, δεν ήταν σίγουροι αν οι καπνοί προέρχονταν από το Κρεματόριο IV ή V. Έτσι, σώθηκε όλη η ομάδα από τους Γερμανούς, οι οποίοι όταν έφτασαν έκαναν προσκλητήριο και βρήκαν όλους τους Ζόντερκομαντο παρόντες και τον Lemke να διαβεβαιώνει πως κανείς δε συμμετείχε με κανένα τρόπο στην εξέγερση.
Στο Κρεματόριο V -πολύ κοντά στο Κρεματόριο IV, ο Κάπο κλείδωσε την εξωτερική πύλη της περιβόλου για δική τους ασφάλεια, ώστε να μην μπορεί να βρει καταφύγιο κανείς από τους εξεγερθέντες, όταν περικυκλώθηκαν από τους SS το Κρεματόριο IV. Παρ’ όλα αυτά, οι SS τους εκτέλεσαν όλους επιτόπου.

Στην αυλή του Κρεματορίου IV εκτελέστηκαν μεταξύ των άλλων ο Μωύς Ααρών, ο Ιακώβ (Βίκο) Μπρούδο, ο Ισαάκ Βαρούχ ο Σαμ Καράσσο. Ανάμεσα στους Έλληνες νεκρούς που κείτονταν έξω από το συρματόπλεγμα του Κρεματορίου ΙΙ ήταν και ο Ααρών Μπαρτζιλάι. Ένας Έλληνας από τη Θεσσαλονίκη, ο Ισαάκ Βενέτσια, που κατάφερε να τρυπώσει στις εγκαταστάσεις του «Καναδά ΙΙ» σώθηκε χάρη στον Κάπο που τον γνώριζε.

Οι απώλειες των Γερμανών SS ήταν 3 υπαξιωματικοί (Unterscharführer) νεκροί και 14 τραυματίες. Την επόμενη μέρα, τα 450 θύματα -αν και ο Μπους δεν ζητούσε πάνω από 300 ονόματα, αποτεφρώθηκαν στα κρεματόρια από τους εναπομείναντες συντρόφους τους. Από τους Έλληνες μόνο 26 είχαν επιζήσει. Όμως, αυτοί οι 450 άνδρες είχαν αγωνιστεί θαρραλέα και είχαν πεθάνει έντιμα, αρνούμενοι να υποταχθούν πειθήνια στη μοίρα τους. Αντιστάθηκαν ως την τελευταία ρανίδα του αίματός τους, ένα μοναδικό γεγονός στην ιστορία του Άουσβιτς.
Στις 10 Οκτωβρίου 1944, 14 από τους επιζώντες Ζόντερκομαντο συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στα υπόγεια του Block 11 (Το Μπλοκ των βασανιστηρίων και ανακρίσεων στο Κεντρικό στρατόπεδο –η φυλακή της φυλακής…). Οι ανακρίσεις από τους SS της Politische Abteilung (Γκεστάπο) διεξήχθησαν με μεγάλη σκληρότητα. Κανείς δεν επέζησε.

Μετά τη σύλληψη και φυλάκιση των 14 κρατουμένων στο Μπλοκ 11, απέμειναν μόνο 198 κρατούμενοι στην ομάδα του Ζόντερκομάντο.
Παράλληλα, η Politische Abteilung (Γκεστάπο), άρχισε μια αυστηρή έρευνα για να προσδιορίσει την ταυτότητα των κρατουμένων που είχαν συνεργαστεί με το Sonderkommando. Η ανακάλυψη των εκρηκτικών τους οδήγησε στις κρατούμενες που εργάζονταν στο εργοστάσιο της Union. Η υποψία επικεντρώνεται σε τέσσερις γυναίκες: στη Roza Robota και στις τρεις συντρόφους της, τη Reggina Safir, την Ella Gartner και την Ester Wajsblum. Οι νεαρές γυναίκες κατηγορήθηκαν για την τροφοδότηση των επαναστατών με πυρομαχικά. Φυλακίστηκαν στο Mπλοκ 11 και ανακρίθηκαν. Παρ΄ότι βασανίστηκαν βάρβαρα δεν έδωσαν κανένα όνομα από τα μέλη της Αντίστασης. Απαγχονίστηκαν δημόσια προς παραδειγματισμό στο κεντρικό στρατόπεδο, στις 5 Ιανουαρίου 1945, δηλαδή 14 ημέρες πριν φθάσει ο σοβιετικός στρατός.

Ο ιστορικός Steven Bowman γράφει για την εξέγερση των Ζόντερκομαντο πως ήταν μια πράξη μοναδική, γιατί ήταν η μόνη περίπτωση ένοπλης αντίστασης στο Άουσβιτς.  Ο ηρωισμός και η ανδρεία των Εβραίων που πήραν μέρος στην εξέγερση μεγεθύνεται από το γεγονός ότι λειτούργησαν σε ένα καθεστώς πλήρους απομόνωσης. Παρά το γεγονός ότι συνεργάστηκαν με διάφορες ομάδες από το αντιστασιακό κίνημα στο στρατόπεδο, με το οποίο είχαν σχεδιάσει από κοινού τη γενική εξέγερση, θα έπρεπε να αγωνιστούν μόνοι για τον εαυτό τους. Την ημέρα της εξέγερση ήταν εντελώς μόνοι τους… Η εξέγερση απέτυχε. Δεν υπήρξε καμιά εξωτερική βοήθεια στους κρατουμένους που εξεγέρθηκαν, και το σύνολο των κρατουμένων στο στρατόπεδο δεν συμμετείχε στον αγώνα τους. Ωστόσο, η ημέρα της εξέγερσης Ζόντερκομαντο έγινε σύμβολο εκδίκησης και εμψύχωσης για τους υπόλοιπους φυλακισμένους. Στο χώρο της δολοφονίας χιλιάδων και χιλιάδων θυμάτων, αυτοί μόνο ήταν οι Εβραίοι που πολέμησαν. Στο τεράστιο στρατόπεδο, με τους δεκάδες χιλιάδες κρατουμένους, μια χούφτα Ελλήνων Εβραίων δεν αποδέχτηκε την προδιαγεγραμμένη μοίρα της. Οι Εβραίοι της Ελλάδας βρίσκονταν σε θέση μάχης και ήξεραν πώς να υπερασπιστούν τη ζωή τους.

Λόγω έλλειψης στοιχείων, δεν είναι εξακριβωμένος ο αριθμός των Ελλήνων που έλαβαν μέρος στην εξέγερση και ο βαθμός συμμετοχής του καθενός στα γεγονότα ούτε όλα τα ονόματα νεκρών και επιζώντων Ζόντερκομάντο.

Σύμφωνα με τον Steven Bowman, τα ονόματα μερικών Ζόντερκομαντο οι οποίοι μετείχαν στην εξέγερση –και άλλοι απ’ αυτούς εκτελέστηκαν ενώ άλλοι επέζησαν- είναι τα εξής: Maurice Aron, Baruch Baruch, Issac Baruch, Aaron Barzilai, Daniel Benamias, Matys Bitali, Henri Nehama Capon, Leon Cohen, Raul Djahon, Alberto Moissi Errera, Dario Gabai, Albert Gani, Joseph Gani, Moise Gani, Pepo Gani, Albert Jachon, Joseph Levy, Samuel Levi, Sabetay Levis, Mois Levy,Michael Matsas, Elia Mazza, Menache, Eliezer Mechoulam, Abroum Meli, Haim Misan, Moissis Misan, Albertos Misrachi, Mois Mistarhis, Moissis Negrin, Dani Marc Nachmias, Yossif Namer, Marchel Nadjary, Eugen Nakamoulis, Salomone Pinhas, Issac Samuel Russo, Selomo brothers, Moissis Serris, Samuel Sidis, Issac Soussis, Jaques Soussis, Moissis Sabbetai, Giosepos Sabas, Pesos Sabas, Savas Sabetai, Albrt Salvado,  Alberto Tzachon, Josef Varouh, Hugo Barouh Venezia, Mois Venezia, Salomone [Slomo] Venezia, Menahem Zakar, Yosef Zakar.

Γράφει στα απομνημονεύματά του ο Λεών Περαχιά (αρ. 118745): Τα κατωτέρω τα γράφω για τους Έλληνες Χριστιανούς που μισούν τους Ελληνοεβραίους. Όταν μπήκαμε στο στρατόπεδο, [στη Μπούνα] με περίμεναν οι φίλοι μου οι Πολωνοί που πήγαιναν στο Μπίρκεναου. Μόλις με είδαν μου είπαν: «Ένα μεγάλο εύγε στους στους Γραικούς που κάνανε αυτό που κανείς δεν τόλμησε να κάνει τόσα χρόνια. Πήγαν να κάνουν επανάσταση στα κρεματόρια, ανατινάξανε ένα κρεματόριο, αλλά προδόθηκαν. Όταν τους στήσανε στον τοίχο και τους θέριζαν τα πολυβόλα, ακούσαμε που τραγουδούσαν. Ένας Γραικός που βρέθηκε κοντά μας, μας είπε ότι ψάλλουν τον ελληνικό εθνικό ύμνο. Τι μεγαλείο ψυχής, η τελευταία σκέψη τους και η τελευταία τους πνοή ήταν στην Ελλάδα». Όταν μου το λέγανε, δεν μπορούσα να κρατήσω τα δάκρυά μου, τόσο μεγάλη ήταν η συγκίνησή μου. Ένιωθαν Έλληνες και πεθάναν σαν Έλληνες».

Η Εξέγερση των Ελλήνων Εβραίων στο Άουσβιτς στις 7.10.1944

Ο Σύλλογος ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΘΥΜΑΤΩΝ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ Β Γενιά αισθάνεται βαθειά την υποχρέωση σήμερα μετά εξήντα εννέα χρόνια, να αποτίσει φόρο τιμής, στους ανθρώπους αυτούς, που δεν ήταν άλλοι από τα αδέλφια μας και τους γονείς μας οι οποίοι δεν χάθηκαν άβουλα και μοιρολατρικά, αλλά χάριν της αγάπης και του σεβασμού προς την οικογένεια, γι αυτό και ξεκληρίστηκαν ολόκληρες οικογένειες ομαδικώς, κάτω από την άνανδρη εξαπάτηση των κατά σύστημα ψεμάτων των Γερμανών. Αλλά, και όπου υπήρχε η δυνατότης, αντέδρασαν. Ακόμη και με τον πιο βίαιο τρόπο και χάθηκαν, μη υπολογίζοντας ακόμη και την ζωή τους.

Αποκορύφωμα της αντίδρασης αυτής είναι η Εξέγερση των Ελλήνων Εβραίων στις 7/10/1944.

Ακόμη αισθανόμαστε την ανάγκη στις σκληρές μέρες που διέρχεται σήμερα η πατρίδα μας όπου ο ναζισμός βρίσκοντας την οικονομική ανέχεια , αναβιώνει και δείχνει το αποτρόπαιό του πρόσωπο του να υπενθυμίσουμε ότι το παράδειγμα των Ελλήνων που επαναστάτησαν στο Άουσβιτς θα είναι παράδειγμα για τις επόμενες γενιές και ότι στην Ελλάδα που γέννησε τον πολιτισμό και την δημοκρατία ο φασισμός δεν είναι δυνατόν να υπάρξει.

Ο Πρόεδρος              Η Γενική Γραμματείς

Μάριος Σούσης           Άννα Καμπελή

Στις 7 Οκτωβρίου 1944 είναι μία ιστορική επέτειος. Είναι ένα γεγονός το οποίο πρέπει να θυμόμαστε.

Πρόκειται για την εξέγερση 300 Ελλήνων εβραίων στο Άουσβιτς της Πολωνίας, η οποία έγινε στις 7 Οκτωβρίου 1944, οι οποίοι, με αυταπάρνηση προτίμησαν να επαναστατήσουν κατά των Γερμανών και να χάσουν την ζωή τους νοιώθοντας έστω και για λίγες στιγμές ελεύθεροι.

Έτσι έγραψαν μία ακόμη χρυσή σελίδα στην Ελληνική ιστορία. Είναι η μοναδική περίπτωση στον κόσμο όπου κατάδικοι σε θάνατο επαναστατούν και έρχονται στήθος με στήθος με τους κατακτητές τους με αποτέλεσμα να σκοτωθούν.

Η ιστορία της εξέγερσης ξεχάστηκε με τον καιρό δεδομένου ότι οι περισσότεροι από αυτούς που συμμετείχαν δεν επέζησαν. Από τους 300 που μετείχαν στην υπηρεσία των Ζοντερκομάντο μόνον 11 επέστρεψαν στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση.

Ο Μαρσέλ Νατζαρί ο οποίος εργαζόταν στα Κρεματόρια I I. Έγραψε λίγο πριν την εξέγερση, σε ένα σημείωμα, που βρέθηκε θαμμένο στον περίβολο των κρεματορίων «αλλά με κρατούσε πάλι το αίσθημα της εκδίκησης. Ήθελα και θέλω αν επιζήσω να εκδικηθώ τον θάνατο του πατέρα μου, της μητέρας μου ,και της αγαπημένης αδελφής μου Νέλλα”.

Ο Λέων Κοέν μεταξύ των επιζώντων από την εξέγερση, έγραψε.

“Αυτό, λοιπόν, είναι ο επίλογος της ηρωική μάχης των Ελλήνων Εβραίων που εργάζονταν στο Μπιρκενάου Sonderkommando και που έπεσαν μαχόμενοι.

Ήταν τρέλα ή θάρρος; Τουλάχιστον, πέθαναν αγωνιζόμενοι, και έδειξαν στον ελεύθερο κόσμο ότι οι Εβραίοι, θα μπορούσαν να επιλέξουν να πεθάνουν σαν ελεύθεροι άνδρες.

Οι λίγοι Έλληνες επιζώντες έγιναν θρυλικά πρόσωπα.

Το προσωπικό των Εγγλέζων ήταν τόσο εντυπωσιασμένοι ώστε να μας ονόμαζαν us ‘the Greek bandits’. «η ελληνική ληστοσυμμορία ».

Κάθε φορά που πηγαίναμε στην κουζίνα οι Ρώσοι οι οποίοι εργάστηκαν εκεί μας εξήραν και μας εξαγίαζαν, αυτό που έγινε το θεώρησαν σαν εκδίκηση,γ ια τη δολοφονία των συντρόφων τους που είχε προηγηθεί.

Καιρό μετά την απόδραση μας από Μπιρκενάου, στις 17 Ιανουαρίου 1945, όταν συναντηθήκαμε άλλους κρατούμενους σε διάφορα στρατόπεδα, (όπως Mauthausen, Guzi 1 και 2, Melk, Ebenze, κλπ), μας ρωτούσαν αν η εξέγερση είχε γίνει. πραγματικά.

Σε μικρότερα στρατόπεδα, οι κρατούμενοι είχαν εμψυχωθεί από αυτήν την θυσία από μία χούφτα των Ελλήνων Εβραίων, οι οποίοι, όπως ο Δαυίδ, είχαν εναντιωθεί απέναντι σε έναν σύγχρονο και αιμοσταγή Γολιάθ. Ως Εβραίοι και ως Έλληνες, είχαν αγωνιστεί για την πατρίδα τους και για τη χώρα τους.

Εν κατακλείδι, εμείς, οι επιζώντες του Μπιρκενάου, πρέπει να θυμόμαστε πάντα την εξαιρετική γενναιότητα μιας χούφτας συμπολιτών μας. Στα χρονικά των στρατοπέδων εξοντώσεως, ο ηρωισμός σε τέτοιο επίπεδο ήταν μοναδικός . Κατά κανόνα, όλοι οι απελαθέντες αφέθηκαν μόνοι τους να σφάζονται σαν ζώα.

Είθε η μνήμη των φίλων μας, να μείνει μαζί μας, για πάντα”

Ο Πρίμο Λέβη αναφέρει σχετικά:

«Δεν θα πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε ότι η αποστροφή τους στην αυθαίρετη θηριωδία, η εκπληκτική πίστη τους στην ύπαρξη μιας εν δυνάμει ανθρώπινης αξιοπρέπειας, έκαναν τους Έλληνες τον πιο συνεπή εθνικό πυρήνα του στρατοπέδου και από αυτήν την άποψη, τον πιο πολιτισμένο».

Ο γιατρός Αλβέρτος Μενασσέ στο βιβλίο του BIRKENAU το έκδοση 1947 αναμνήσεις ενός αυτόπτη Μάρτυρα

«Το προσωπικό του Κρεματορίου αποπειραθεί μίαν έξοδο , όμως αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει όταν αντίκρισε το στρατό που κατέφθασε αμέσως . Ψάλλοντας τον Ελληνικό εθνικό ύμνο , τριακόσιοι Έλληνες Εβραίοι θάφτηκαν μόνοι τους κάτω από τα ερείπια του Κρεματορίου των . Η ανταρσία κράτησε όλο το απόγευμα .Όλοι οι Σόντερ κατεσφάγησαν ….. Αμέσως την άλλη μέρα τα εναπομείναντα τρία κρεματόρια ενισχύονται με νέο προσωπικό .. Σαράντα οκτώ ώρες μετά την ανταρσία , οι απαίσιες καμινάδες ξερνούν και πάλι τις αιώνιες και απαίσιες φλόγες των Εκαίγοντο τα πτώματα των ηρώων .»